Η γένεση του Ροδοσταυρικού Κινήματος. Μέρος 6ο

Spread the love

Η έκδοση των ροδοσταυρικών μανιφέστων είχε σπουδαίο αντίκτυπο σε όλη την Ευρώπη. Τα μανιφέστα γρήγορα ανατυπώθηκαν και προώθησαν ένα μεγάλο σώμα λογοτεχνίας στην οποία οι διαφωνούντες και οι οπαδοί κατηγορούσαν οι μεν τους δε. Εάν περιοριστούμε στις περιόδους ανάμεσα στο 1614 και 1620 περισσότερα από 200 βιβλία μπορούν να καταμετρηθούν με αναφορές υπέρ ή κατά και αν επεκτείνουμε αυτή την περίοδο στον 18ο αι. φτάνουμε στα 900 βιβλία. Αυτή η πληθώρα μας κάνει να καταλάβουμε πόσο σπουδαίος ήταν ο ροδοσταυρισμός τον 17ο αι. Από αυτή τη λογοτεχνική αφθονία θα ξεχωρίσουμε αρκετούς συγγραφείς που ήταν οι πιο αντιπροσωπευτικοί ομιλητές σε αυτό το λογοτεχνικό διάλογο.
Ο Γερμανός γιατρός Andreas Libavius ήταν από τους πρώτους που μπήκαν σε αυτή τη διαδικασία. Αν και ήταν Παρακελσιανιστής, διαφωνούσε με τις μαγικές απόψεις του Παράκελσου και έλεγε ότι είναι επιστημονικός αλχημιστής. Ανάμεσα στο 1615 και 1616 εξέδωσε πολλά έργα στα οποία αποκαλούσε τους ροδόσταυρους αιρετικούς και αποκήρυσσε την χρήση της μαγείας απ’ αυτούς ως διαβολική. Ο Robert Fludd (1574-1637) ένας άγγλος γιατρός, αντιμετώπισε τον Libavius το 1616 εκδίδοντας το «A Compendious Apology for the Fraternity of the Rosy Cross, pelted with the mire of suspicion and infamy but now cleansed with the waters of truth». Έδειξε ότι η ροδοσταυρική μαγεία είναι «φυσική μαγεία» με την έννοια που όρισε ο Marsilio Ficino: μια τέχνη απόλυτα αγνή και νόμιμη. Ο Fludd έκανε τις περισσότερες εκδόσεις του θέλοντας να γίνει δεκτός από την αδελφότητα.
Ο Julius Sperber, σύμβουλος του πρίγκιπα Christian of Anhalt, υπερασπίστηκε τους ροδόσταυρους με το «Echo of the God-illuminated Fraternity of the illustrious R.C. Order» (1645). Σύμφωνα μ’ αυτόν το Τάγμα δεν είχε πάρει πρόσφατα τη μορφή του γιατί είχε μια μυστική γνώση που είχε δοθεί στον Αδάμ. Ο Sberber σημείωσε ότι αυτή η γνώση μεταδόθηκε από γενιά σε γενιά από τους Χαλδαίους και Αιγυπτίους και απ’ αυτούς στον χριστιανικό κόσμο.

Michael Maier

Ο Michael Maier (1569-1622), γνωστός Γερμανός αλχημιστής που ήταν και ο προσωπικός γιατρός του Αυτοκράτορα Rudolf II, ήταν ένας από τους πιο ένθερμους υπερασπιστές του ροδοσταυρισμού. Το 1617 στο «The Silence after the Clamours», απάντησε στην κριτική εκείνων που είχαν ανοικτά εκδηλώσει την επιθυμία τους να γίνουν μέλη της ροδοσταυρικής αδελφότητας αλλά δεν είχαν λάβει καμία απάντηση. Απάντησε ότι δεν είχαν λάβει καμία απάντηση γιατί δεν είχαν κριθεί άξιοι να γίνουν δεκτοί. Συμπλήρωσε ότι και ο ίδιος δεν είχε κριθεί άξιος για μια τέτοια τιμή. Κατά τον Maier η ροδοσταυρική αδελφότητα υπήρχε πραγματικά και δεν ήταν κάποια απάτη. Δεχόταν το τάγμα ως ένα κολέγιο σοφών ανθρώπων που υπήρχε πάντα. Έτσι παρουσίασε το Rosy Cross ως ένα θεματοφύλακα της αρχαίας παράδοσης που ξεκίνησε από τους Αιγυπτίους και τους Βραχμάνους, και είχε τις ρίζες της στα μυστήρια της Ελευσίνας και της Σαμοθράκης, τους Μάγους της Περσίας , τους Πυθαγόρειους και τους Άραβες.
O Friedrich Grick πήγε πιο πέρα σχετικά με αυτό το θέμα. Χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Irenaeus Agnostus εξέδωσε το 1618 το «The Shield of Truth» μια πραγματεία επαινετική και καυστική για τους ροδόσταυρους. Χρονολογούσε το Rosy Cross από τον Αδάμ και έδινε μια λίστα 47 Imperators του τάγματος μεταξύ των οποίων ο Seth, Philo, Al Manor μέχρι τον Hugo de Alvedra τον Imperator το 1618. Την ίδια χρονιά ο Joseph Stellatus υποστήριξε τους Rosy Cross στο βιβλίο του «The Pegasus of the firmament, or a brief introduction to the true wisdom, such being formerly called Magic by the Egyptians and Persians, but today received the venerable R.C. Fraternity, the lawful name of Pansophia». Σύντομα όμως επιτέθηκε μέσα από τα κείμενά του στην αδελφότητα. Με το ψευδώνυμο F.G. Menapius εξέδωσε το 1618 το «Cento according to Virgil on the Brothers of the Rosy Cross» και το 1619 «The Menapius of the Rosy-Cross or Considerations of the Society all entire…» αυτά τα βιβλία έφεραν στο προσκήνιο την ερώτηση αν το τάγμα πραγματικά υπήρχε ή ήταν μια απάτη.
Πολλοί συγγραφείς υπερασπίστηκαν το τάγμα. Ο Florentinus de Valentia εξέδωσε το «Jesus is everything for us! The Rose blooms…» το οποίο ασχολούνταν με «Replica of the calumnies of Menapius against the Rosicrucian society». Όσο για τον Maier πρότεινε ότι θα αποδείκνυε την ύπαρξη του τάγματος εκδίδοντας το 1618 το «Golden Themis or the Laws and Ordinances of the illustrious R.C. Fraternity». Σε αυτό το βιβλίο περιέγραψε με καλυμμένο τρόπο το τόπο συνάντησης των ροδόσταυρων. Σύμφωνα με τον Frances Yates, αυτή η περιγραφή θύμιζε το Residenz at Heidelberg Castle.
Το 1618 ο Heinrich Neuhaus στο «Pious and very useful admonition on the subject of the Rosicrucians. Do they truly exist? What are they?» έλεγε ότι αν οι Αδελφοί δεν υπήρχαν πλέον στην Ευρώπη αυτό οφειλόταν στο ότι είχαν πάει στην Ανατολή. Στις εκδόσεις που κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή ο κάθε συγγραφέας προσπαθούσε να πάει τον Rosy Cross προς την κατεύθυνση που τον ενδιέφερε. Ο Andreae στο «Turris Babel» (1619) συζήτησε για τη σύγχυση που επικράτησε μετά την έκδοση των μανιφέστων.

Robert Fludd

Την περίοδο εκείνη που σημάδεψε την ανάπτυξη του ροδοσταυρισμού, ο Maier και ο Fludd ήταν οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές της ροδοσταυρικής αδελφότητας. Όμως κανείς από τους δυο δεν υποστήριξε ποτέ ότι είναι μέλος του Τάγματος. Ο Fludd ιδίως ενδιαφερόταν πολύ για το Corpus Hermeticum και για τα έργα του Marcilio Ficino και Francesco Giorgio. Γιατρός και αλχημιστής ενδιαφερόταν για τις απόψεις του Παράκελσου. Θα ήταν μάλλον την περίοδο της αρχής του ενδιαφέροντός του όταν ανέπτυξε μια στενή σχέση με ένα Γερμανικό Ροδοσταυρικό Κύκλο αν και ίσως αυτή η σχέση να δημιουργήθηκε μόνο όταν ο Maier επισκέφτηκε την Αγγλία το 1611 και 1613. Αυτό που μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά είναι ότι τα βιβλία του Άγγλου γιατρού ξεκίνησαν να εκδίδονται το 1617. εκδίδονταν από τον Johann Theodor de Bry έναν τυπογράφο που ζούσε στο Oppenheim μια πόλη στο Palatinate ο οποίος ανέλαβε και το κόστος της έκδοσης. Τα βιβλία αυτά φημίζονται για την ποιότητα των σκαλισμάτων τους που έγιναν από τον Matthaus Merian. Απ’ αυτήν την άποψη τα βιβλία αυτά είναι πραγματικά έργα τέχνης.
Σε αυτά τα βιβλία ο Fludd αφιερώθηκε στο να παρουσιάσει την αρμονία ανάμεσα στο μακρόκοσμο και τον μικρόκοσμο. Έχοντας πλατιά γνώση, ενδιαφέρθηκε για τις αρμονικές που υπάρχουν ανάμεσα στους πλανήτες, αγγέλους, μέρη του ανθρωπίνου σώματος, μουσική κλπ. Προσπάθησε να κάνει μια σύνθεση όλης της γνώσης και το «Theologico-philosophic treatise» (1617) παρουσιάζει και ψήγματα της αρχαίας σοφίας που είχε επιζήσει της πτώσης του Αδάμ. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το βιβλίο αυτό είχε αφιερωθεί στους Αδελφούς R.C. To 1617 o Fludd ξεκίνησε την έκδοση του «Metaphysical history, physics and technique of the one and the other world, to know the great and the small». Μέσα σε αυτή την εγκυκλοπαίδεια η οποία περιείχε όλα τα πεδία της γνώσης, ο Fludd προσπάθησε να παρουσιάσει την Παγκόσμια Σοφία που θα πρέπει να προηγηθεί της παγκόσμιας ανανέωσης που ανακοινώθηκε από τα ροδοσταυρικά μανιφέστα. Προσπάθησε να παρουσιάσει πως η δημιουργία γεννήθηκε από την Κοσμική Ψυχή, από την οποία προήλθαν μαθηματικά μοντέλα παρουσιάζοντας την αρμονία της δημιουργίας. Η παρουσίασή του στηρίχτηκε στο «De Harmonia Mundi» από τον Francesco Giorgio of Venice και στην μετάφραση και τα σχόλια του «Τίμαιου» του Πλάτωνα.
H θέση του Fludd για την Κοσμική Ψυχή τον έφερε σε αντιπαράθεση με τον αστρονόμο Johannes Kepler και τον Γάλλο φιλόσοφο, μαθηματικό και γιατρό Pierre Gassendi (1592-1655). Επίσης ο μοναχός Marin Mersenne (1588-1648), Γάλλος φιλόσοφος και γνώστης και άγριος κριτικός της Ερμητικής φιλοσοφίας της αναγέννησης δεν μπόρεσε να κρατηθεί από την επίθεση. Αυτός ο φίλος του Rene Descartes κατηγόρησε τον Fludd γιατί τοποθέτησε τον Ιησού, τους αγγέλους και την Κοσμική Ψυχή σε ίδιο επίπεδο. Από τις αντιδράσεις αυτού του Άγγλου γιατρού αποδεικνύεται ότι τα έργα του Fludd ήταν ευρέως γνωστά στην Ευρώπη και ήταν η καρδιά των μεγαλύτερων διαφωνιών της εποχής.

Johannes Kepler

Ο Kepler (1571-1630), απόφοιτος του Tubingen επισκεπτόταν συχνά τον Andreae. Ανάμεσα στο 1600 και 1612 ήταν και οι δυο μέλη της «Magical Court» του Rudolf II στην Πράγα και βοηθός του Δανού αστρονόμου Tycho Brahe. Έντονα επηρεασμένος από τον νεοπλατωνισμό και τον πυθαγορειανισμό της αναγέννησης, ο Kepler επανέλαβε το σύστημα της Κοσμικής Ψυχής στην αυθεντική έκδοση του «Mysterium cosmographicum» (1596). Αλλά όταν ξαναέγραψε το έργο αυτό το 1606 αντικατέστησε τη θέση του αυτή με την θεωρία της «Δύναμης». Σύμφωνα με τις απόψεις του η κίνηση των πλανητών δεν ελεγχόταν από μια Κοσμική Ψυχή αλλά από μια Δύναμη. Αργότερα εξέδωσε ένα βιβλίο το «Harmonices Mundi» (1619) στο οποίο ισχυριζόταν ότι οι απόψεις του στηρίζονταν στα μαθηματικά και όχι στον ερμητισμό. Επίσης κατηγορούσε τον Fludd ότι είχε μπερδέψει αυτά τα δυο.
Ο Fludd απάντησε άμεσα με το «Veritatis proscenium» (1621) ξεκαθαρίζοντας ότι οι απόψεις του αντιγράφουν εκείνες του Francesco Giorgio και των ροδόσταυρων. Ακολούθησε η άμεση απάντηση του Kepler με το «Apologia» (1621) στο οποίο το 1622 ο Fludd απάντησε με το «Monochordum mundi symphoniacum». Αργότερα οι μελέτες του Νεύτωνα επιβεβαίωσαν τον Kepler αλλά σε τελική ανάλυση αν και η «Δύναμη» αντικατέστησε την «Κοσμική Ψυχή» παραμένει το μυστήριο της προέλευσης αυτής της «Δύναμης».

Frederick V

Η ανάπτυξη του ροδοσταυρισμού πήρε μια καθοριστική στροφή με την έλευση του Frederick V του Palatinate. Για να κατανοήσουμε γιατί είναι απαραίτητο να δούμε την κατάσταση στη Βοημία (σήμερα Δημοκρατία της Τσεχίας) αυτή τη περίοδο. Αυτή η επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχε τεθεί κάτω από το στέμμα του Habsburg από τον Ferdinand I (1503-1564). Ο γιος του και διάδοχος Αυτοκράτορας Maximilian II (1527-1576) ήταν καθολικός, αλλά όχι εχθρικός προς τον προτεσταντισμό. Φαινόταν μάλιστα να είναι ανοικτός προς τον εσωτερισμό, μια και ο Dee του είχε αφιερώσει το «Monas Hieroglyphica». Με τον θάνατό του τον διαδέχθηκε ο Rudolf II που μετέφερε την έδρα του από την Βιέννη στην Πράγα. Αυτός ο Habsburg άρχοντας κράτησε αποστάσεις από τον ανεψιό του Philip II τον καθολικό βασιλιά της Ισπανίας διαφωνώντας για τον θρησκευτικό φανατισμό του. Ο Rudolf II ήταν ένα εκλεπτυσμένο άτομο με τάση στις επιστήμες, τέχνες και τον ερμητισμό. Προήδρευε ενός συμβουλίου στο οποίο άτομα όπως ο Tycho Brahe, o Johannes Kepler και o Michael Maier είχαν θέση. Όλοι οι Ευρωπαίοι μάγοι πέρασαν από την αυλή του και ο Giordano Bruno και ο John Dee ήταν εκεί συχνά. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του γράφτηκε η Fama.
Όταν πέθανε ο Rudolf II το 1612 τη θέση του πήρε ο αδελφός του Matthias. Τότε το συμβούλιο του Rudolf II διαλύθηκε και τα μέλη του βρήκαν άσυλο στις αυλές των προτεσταντών πριγκίπων που είχαν τα ίδια ενδιαφέροντα. Μια ομάδα εγκαταστάθηκε στο Heidelberg στην αυλή του βασιλιά Frederick V. Μια άλλη ομάδα πήγε στην αυλή του πρίγκιπα Christian of Anhalt. Τέλος κάποιοι όπως ο Maier πήγαν στην αυλή του Landgrave Moritz του Hessen-Kassel. Κατά τη βασιλεία του Matthias οι διαφωνίες καθολικών και προτεσταντών ξεκίνησαν και πάλι, γιατί ο νέος αυτοκράτορας δεν είχε την ανοχή των προκατόχων του. Κάτω από τη δική του βασιλεία εκδόθηκε η Fama και γράφτηκε και εκδόθηκε η Confessio.

Η Εκπαραθύρωση της Πράγας

Σιγά-σιγά ο Matthias άρχισε να απομακρύνει τους προτεστάντες από τις αυτοκρατορικές θέσεις. Το 1618 έκλεισε μια εκκλησία στη Πράγα. Αυτή η πράξη προκάλεσε την έκρηξη. Οι κάτοικοι της πόλης έχοντας συνηθίσει τις θρησκευτικές τους ελευθερίες επαναστάτησαν και στις 23/5/1618 μερικοί προτεστάντες ευγενείς πέταξαν από το παράθυρο του Κάστρου της Πράγας τους εκπροσώπους του αυτοκράτορα. Αυτό το επεισόδιο προκάλεσε τον τριακονταετή πόλεμο (1618-1648). Ο θάνατος του Matthias το 1619 έκανε την κατάσταση χειρότερη. Ο ανεψιός του Ferdinand πήρε μέτρα κατά των προτεσταντών και έδωσε τέλος σε κάθε θρησκευτική ανοχή.
Οι κάτοικοι της Βοημίας αρνήθηκαν να δεχτούν την αρχή του Ferdinand και τοποθέτησαν στη θέση του τον Frederick V ο οποίος με την υποστήριξη των προτεσταντών της Γαλλίας και Αγγλίας και παντρεύτηκε την Elizabeth Stewart.