Αρχαίοι πάπυροι γραμμένοι στα ελληνικά, που είχαν καεί από την καταστροφική έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. και είχαν θαφτεί στις στάχτες της γειτονικής πόλης του Ηρακλείου (Ερκουλάνουμ), για πρώτη φορά θα αποκαλύψουν τα μυστικά τους, καθώς επιστήμονες κατάφεραν, με τη βοήθεια μιας νέας ισχυρής τεχνικής ακτίνων-Χ, να διαβάσουν τις πρώτες λέξεις σε δύο από αυτά τα χειρόγραφα.
Ιταλοί επιστήμονες του Ινστιτούτου Μικροηλεκτρονικής και Μικροσυστημάτων του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών στη Νάπολη, με επικεφαλής τον φυσικό Βίτο Μοτσέλα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature Communications», σε συνεργασία με Γάλλους συναδέλφους τους, σύμφωνα με το BBC, το «Science» και το «Nature», κατόρθωσαν να διαβάσουν ένα μέρος από το περιεχόμενο των μισοκατεστραμμένων παπύρων που είναι διπλωμένοι, χωρίς να τους ανοίξουν.
Οι εν λόγω πάπυροι, μαζί με εκατοντάδες άλλους, είχαν ανακαλυφθεί το 1754 και αποτελούσαν μέρος μιας βιβλιοθήκης με 600 έως 700 βιβλία, η οποία βρισκόταν σε ένα μικρό δωμάτιο μιας μικρής ρωμαϊκής βίλας του Ηρακλείου, μιας πόλης που καταστράφηκε μαζί με την Πομπηία, όταν εξερράγη το ηφαίστειο, γι’ αυτό και ονομάστηκε «η άλλη Πομπηία».
Η βίλα και η βιβλιοθήκη (ουσιαστικά η μόνη που έχει διασωθεί από την κλασική αρχαιότητα), που είναι γεμάτη από επικούρειες φιλοσοφικές πραγματείες, πιστεύεται ότι ανήκε σε κάποιον πλούσιο Ρωμαίο πολιτικό, ίσως τον πεθερό του Ιούλιου Καίσαρα, τον Καλπούρνιο Πίζο Καισονίνο.
Μετά την έκρηξη του Βεζούβιου, ένα κύμα καυτού αέρα, που έφθασε τους 320 βαθμούς Κελσίου, έκαψε τους ευαίσθητους πάπυρους και τους άφησε απανθρακωμένους σε μια κατάσταση υπερβολικά ευάλωτη για να δοκιμάσουν οι ερευνητές να τους ανοίξουν και να τους διαβάσουν (συνήθως με υπέρυθρες κάμερες), χωρίς να διακινδυνεύσουν σοβαρά να τους καταστρέψουν. Έτσι, μέχρι σήμερα τα χειρόγραφα αυτά, που μπορεί να φθάνουν σε μήκος τα 15 μέτρα όταν ξετυλιχτούν, κρατούσαν τα μυστικά τους.
Οι Ιταλοί επιστήμονες αξιοποίησαν μια νέα τεχνολογία τομογραφίας ακτίνων-Χ, η οποία διαχωρίζει το καμένο υπόστρωμα του παπύρου από τα γράμματα με μαύρο μελάνι, χάρη στην ανεπαίσθητη, αλλά διακριτή, διαφορά με την οποία τα δύο υλικά (ο πάπυρος και το μελάνι), διαθλούν τις ακτίνες-Χ. Γι’ αυτό το σκοπό, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το Ευρωπαϊκό Σύγχροτρον, που βρίσκεται στη Γκρενόμπλ. Τα γράμματα βρίσκονται μόλις 0,1 χιλιοστά πάνω από την επιφάνεια του παπύρου, όμως είναι δυνατό να διαβαστούν.
Η νέα τεχνική έφερε στο φως μεμονωμένα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, καθώς και μερικές ολοκληρωμένες ελληνικές λέξεις, σε δύο χειρόγραφα, εκ των οποίων το ένα είχε καταστεί δυνατό να ξετυλιχτεί προηγουμένως. Οι δύο πάπυροι είχαν δοθεί ως δώρο στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη το 1802 και σήμερα ανήκουν στο Ινστιτούτο της Γαλλίας. Δεν είναι παράξενο που είναι γραμμένοι στα ελληνικά, καθώς στην περιοχή εκείνη της Ιταλίας υπήρχε μακρόχρονη ελληνική παρουσία.
Συγκρίνοντάς τους με έναν άλλο σωζόμενο πάπυρο από το Ηράκλειο, που είχε γραφεί από τον επικούρειο φιλόσοφο και ποιητή Φιλόδημο του 1ου αιώνα π.Χ., οι ερευνητές δεν αποκλείουν αυτός να είναι ο συγγραφέας και του ενός καμένου παπύρου. Προς το παρόν, οι ερευνητές δεν έχουν καταφέρει να φωτίσουν το πλήρες περιεχόμενο των παπύρων, αλλά πιστεύουν ότι θα το πετύχουν, αν προσφύγουν σε ένα ακόμη ισχυρότερο μηχάνημα εκπομπής ακτίνων-Χ.
Για μία «επανάσταση στην παπυρολογία» έκανε λόγο ο Βίτο Μοτσέλα, ο οποίος ευελπιστεί ότι, χάρη στη νέα τεχνολογία, ανοίγει ο δρόμος για να διαβαστεί πλέον μια σωρεία αδιάβαστων μέχρι σήμερα αρχαίων κειμένων.