Η γένεση του Ροδοσταυρικού Κινήματος. Μέρος 2ο

Spread the love

aten440Η κληρονομιά πέρασε από την Αίγυπτο στην Ελλάδα και εμπλουτίστηκε τον 7ο αι. από τους Άραβες, που πρόσθεσαν τις δικές τους παρατηρήσεις.

Μέσω αυτών ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ταξίδεψε στην χριστιανική δύση, με την Ισπανία και μετά την Ιταλία, να δίνουν καταφύγιο και να αναπτύσσουν την αρχαία γνώση του Ερμή.


Το Ισλάμ στην Ισπανία

Το 711 οι Άραβες εισέβαλαν στην Ισπανία από την Βόρειο Αφρική. Αμέσως μετά η Κόρντομπα έγινε η καρδιά της al-Andalus (Μουσουλμανική Ισπανία) υπό την αιγίδα του εμίρη Abd al-Rahman I, έναν πρίγκιπα της δυναστείας Umayyad. Οι χριστιανοί και εβραίοι που ζούσαν εκείνη την περίοδο στην Ισπανία ήταν πάρα πολλοί και τους επετράπη να διατηρήσουν τη θρησκεία τους. Αυτή η κατάσταση είχε θετικό αντίκτυπο, γιατί επέτρεψε πολιτιστικές ανταλλαγές. Εκείνη την περίοδο ο αραβικός πολιτισμός ήταν πιο αναπτυγμένος από τον ευρωπαϊκό σε πολλούς τομείς, και η Ισπανία βρέθηκε να είναι η πύλη για την διάδοση του αραβικού πολιτισμού. Οι Ισπανοί λόγιοι έδωσαν πρόσβαση σε αρκετά σπουδαία και μέχρι τότε άγνωστα ελληνικά κείμενα που είχαν διατηρηθεί από τους άραβες μεταφράζοντάς τα στα λατινικά.
Η εσωτερική γνώση πέρασε στη δύση μέσω της Ισπανίας. Άπειρα κείμενα αλχημείας, αστρολογίας και μαγείας μεταφράστηκαν στο Τολέδο, μια πόλη που σύντομα πήρε τον τίτλο ως «η έδρα των απόκρυφων επιστημών». Η ανακάλυψη του σώματος του St. James στην Compostella στις αρχές του 9ου αι. βοήθησε στην χριστιανική επανακατάκτηση της Ισπανίας, κάτι που ολοκληρώθηκε αρκετούς αιώνες αργότερα. Κατά τους 11ο και 12ο αι. άπειροι προσκυνητές στην Compostella απ’ όλη την Ευρώπη έφεραν την Ισπανία σε επαφή με την υπόλοιπη χριστιανοσύνη, συμβάλλοντας έτσι στην διάδοση του απόκρυφου σώματος.

 

Η Αλχημεία στην Ισπανία

Όπως αναφέρει ο Robert Halleux στο βιβλίο του «The arrival of Arab Alchemy in the West», η μετάφραση των αραβικών αλχημικών κειμένων άνοιξε τον δρόμο για την ανάπτυξη της αλχημείας στη δύση. Γενικώς θεωρείται ότι η αλχημεία έκανε την εμφάνισή της στη δύση το 1144, τη χρονιά που ο Robert of Chester, αρχιδιάκονος της Παμπλόνα, μετέφρασε Morienus. Ο πρόλογος αυτού του κειμένου σχετίζει το μύθο του τριπλού Ερμή. Κατά τις χρονιές 1140-1150, ένας ακόμη Ισπανός συγγραφέας ο Hugo de Santalla μετέφρασε το «Book of the Secret of Creation» από τα αραβικά. Σ’ αυτό το κείμενο ο Balinus, δηλαδή ο Απολλώνιος ο Τυανέας, έλεγε για το πώς ανακάλυψε τον τάφο του Ερμή του Τρισμέγιστου και βρήκε τον Σμαραγδένιο Πίνακα. Στο Τολέδο, ο Gerard of Cremona (1114-1187) έμαθε αραβικά και μετέφρασε τα κείμενα του Jabir ibn Hayyan και του al-Razi ενώ ο Juan de Toledo, ένας προσήλυτος Ιουδαίος, μετέφρασε το «Sifr al-Asrar» (Μυστικό των Μυστικών) του ψευδό-Αριστοτέλη.

 

Το Picatrix

Παράλληλα με την αλχημεία, και η μαγεία γνώρισε ανανέωση κατά τη διάρκεια του 12ου αι. Κατά τον μεσαίωνα, ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τα απομεινάρια του παγανισμού και δεν χρησιμοποιούσε καμία ευθεία πηγή. Από τον 12ο και κυρίως κατά τον 13ο αι. τα βασικά κείμενα παρουσιάστηκαν στη δύση με την εισαγωγή των αραβικών και εβραϊκών πραγματειών. Μετά η μαγεία μπήκε στις αυλές των πριγκίπων και των βασιλέων σε μια λόγια μορφή, που της επέτρεψε να αποφύγει την καταδίκη της εκκλησίας. Ο βασιλιάς Alfonso X ο σοφός της Castile είχε μια εβραϊκή πραγματεία για τη μαγεία, το «Sepher Raziel» και αργότερα κατά το 1256 την περίφημη πραγματεία το «Picatrix». Αυτό το αραβικό έργο, αποδίδεται στον Maslama al-Magriti και είχε γραφτεί στην Αίγυπτο ανάμεσα στο 1047 και 1051 και είχε μεγάλη επιρροή στον Peter of Abano, Marsilio Ficino και Heinrich Cornelius Agrippa. Το κείμενο ασχολείται με τις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στα φυτά, τους λίθους, τα ζώα και τους πλανήτες, και με την μαγική τους χρήση. Επίσης ασχολείται και με τη μαγική φαντασία και αποδίδει την ανακάλυψή της στον Ερμή τον Τρισμέγιστο. Επίσης δήλωνε ότι ο Ερμής ήταν ο ιδρυτής της Adocentyn μιας ιδανικής πόλης που υπήρχε στην Αίγυπτο πριν τον κατακλυσμό. Η πόλη είχε οργανωθεί γύρω από μια ηλιακή θρησκεία της οποίας ιερέας ήταν ο ίδιος ο Ερμής. Αργότερα ο Tommaso Campanella θα γράψει το «City of the Sun» παίρνοντας στοιχεία απ’ αυτό το βιβλίο.

 

Καμπαλά

Η παρουσία των εβραίων στην Ισπανία έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην διάδοση της καμπαλά. Πάντως αναπτύχθηκε πρώτα στην περιοχή Languedoc της νότιας Γαλλίας στις αρχές του 12ου αι. με το βιβλίο «Sepher ha-Bahir» (Το Βιβλίο του Φωτός). Πολλοί καμπαλιστές όπως ο Rabbi Abraham ben Isaac (-1180), πρόεδρος του δικαστηρίου στη Narbonne, και ο Isaac ο τυφλός (1165-1235) έζησαν σε αυτή τη περιοχή. Λίγο μετά η καμπαλά κατέκτησε και την Ισπανία, κυρίως γύρω από την Gerona, Castile και Τολέδο. Εκεί η αφοσιωμένη στα θεία καμπαλά του Languedoc εμπλουτίστηκε από την ιουδαϊκή σκέψη που προήλθε από την ελληνό-αραβική παράδοση, καθώς επίσης και από τα νεοπλατωνικά δόγματα του Πλωτίνου. Στην Saragossa ο Abraham Abulafia, μια μεγάλη μορφή της εκστατικής καμπαλά, τελειοποίησε μια τεχνική διαλογισμού βασισμένη στα εβραϊκά γράμματα σε σχέση με την αναπνοή. Λίγο αργότερα τον 13ο αι. εμφανίστηκε το «Zohar» ένα κείμενο που είχε μεγάλη επιρροή στον κόσμο του εσωτερισμού. Το 1305, στην Valladolid της Ισπανίας, ο Moses de Leon διεκδίκησε ότι είχε το αυθεντικό κείμενο.

 

Αστρολογία

Ξεκινώντας από τον 12ο αι. έγιναν πολλές μεταφράσεις στα λατινικά από αραβικά κείμενα, τα οποία ήταν βασικά για την ανάπτυξη της αστρολογίας στην Ευρώπη. Αν και υπήρχε στη δύση εδώ και αιώνες, η αστρολογία δεν είχε αναπτυχθεί καθόλου. Η μετάφραση κειμένων όπως το «Kitab al-Uluf» γραμμένο από τον Albumasar, οδήγησε στην ανάπτυξή της. Αυτό το βιβλίο ήταν μια άποψη Περσικής, Ινδικής και Ελληνικής αστρολογίας. Η πρόσβαση στα βασικά κείμενα της αρχαίας αστρολογίας έθεσαν σε κίνηση μια επέκταση αυτού του σώματος γνώσης, όπως αποδεικνύεται από την άμεση αύξηση των ημερολογίων, αλμανάκ, προβλέψεων καθώς και σχεδίων που χρησιμοποιούσαν πλανητικό συμβολισμό. Παρόλα αυτά μόλις κατά τον 14ο αι. η μετάφραση της «Τετραβίβλου» του Πτολεμαίου εμφανίστηκε.

 

Ο διωγμός των Εβραίων

Μετά την επανακατάκτηση της Ισπανίας από τον χριστιανισμό η ανεξιθρησκία που είχε επιβληθεί από τους Μουσουλμάνους χάθηκε. Οι ιουδαίοι ήδη περνούσαν δύσκολες στιγμές έχοντας να διαλέξουν μεταξύ εξορίας, θανάτου ή προσηλυτισμού. Το 1391, πολλοί βαφτίστηκαν για να αποφύγουν το θάνατο. Πολλοί απ’ αυτούς, οι Marannos, προσηλυτίστηκαν δημοσίως, αλλά συνέχισαν να εξασκούν τη θρησκεία τους κρυφά. Λίγο αργότερα ήρθαν οι διωγμοί που ξεκίνησαν το 1483 στην Ανδαλουσία. Το 1492 όλοι οι Ιουδαίοι εκδιώχθηκαν από την Ισπανία από τον Ferdinand και την Isabella. Πολλοί απ’ αυτούς εγκαταστάθηκαν στην Ιταλία παίρνοντας μαζί τους μια μυστική γνώση που άνθισε για μια ακόμη φορά.
Έτσι αυτή η κληρονομιά μυστικής γνώσης από την Μουσουλμανική Ισπανία ενώθηκε με την εσωτερική σοφία που ήδη υπήρχε στην Ιταλία. Στην πραγματικότητα το 1439 οι Βυζαντινοί απειλούμενοι από την επέκταση των Τούρκων προσπαθούσαν να βρουν ένα τρόπο προσέγγισης με τους ομόθρησκούς τους της δύσης. Με αυτό το σκοπό κατά νου αρκετοί λόγιοι, μεταξύ των οποίων και ο νεοπλατωνικός Πλήθων Γεμιστός, ταξίδεψαν στην Φλωρεντία με σκοπό την ένωση των εκκλησιών. Έφεραν μαζί τους τα κείμενα των Ελλήνων φιλοσόφων. Αλλά η επανένωση δεν επετεύχθη και δεν απετράπη η κατάκτηση του Βυζαντίου από τους Τούρκους το 1453.

 

Η Ακαδημία της Φλωρεντίας

H κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης το 1453 επέτρεψε στον Ελληνικό πολιτισμό και ιδιαίτερα στα έργα του Πλάτωνα να έρθουν στην Ιταλία. Ο Cosimo di Medici, άρχοντας της Φλωρεντίας, κατάλαβε τη σπουδαιότητα αυτού του γεγονότος και έτσι δημιούργησε την «Accademia Platonica Fiorentina», την Πλατωνική Ακαδημία της Φλωρεντίας και ζήτησε ο Marsilio Ficino (1433-1499) να μεταφράσει τον Πλάτωνα. Ακούραστος ταξιδιώτης ο Ficino θα έδινε στη δύση της πρώτη της μετάφραση του Πλάτωνα καθώς επίσης και του Πλωτίνου, Πρόκλου, Ιάμβλιχου, Διονυσίου του Αρεοπαγίτου και άλλων. Αμέσως μετά συνέβη μια σημαντική εξέλιξη. Το «Corpus Hermeticum» εξαφανίστηκε και υπήρχε μόνο το «Ασκληπιός». Το 1460, ένας μοναχός στην υπηρεσία των Μεδίκων βρήκε ένα αντίγραφο του «Corpus». Ο Cosimo θεώρησε τόσο σοβαρό το γεγονός ώστε διέταξε τον Ficino να διακόψει την μετάφραση του Πλάτωνα για να μεταφράσει το νέο αυτό βιβλίο. Λίγο αργότερα το 1471 ο Ficino εξέδωσε την πρώτη μετάφραση αυτού του κειμένου που είχε τόσο ευρεία αποδοχή ώστε επανεκδόθη δέκα έξι φορές ως τον 16ο αι.

 

Φιλοσοφία Perennis

O Ficino ήταν πεπεισμένος ότι το αυθεντικό κείμενο του «Corpus» ήταν γραμμένο στα αιγυπτιακά. Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος επίσης αναφερόταν ως αιγύπτιος ιερέας που είχε ξεκινήσει και διαδώσει όλη τη μυστική γνώση. Ο Ficino στο κείμενό του «Theologia Platonica» που εξέδωσε το 1482 σχεδίασε ένα γενεαλογικό δέντρο φιλοσόφων στους οποίους αυτή η γνώση είχε περάσει από Ερμή, Ζωροάστρη, Πυθαγόρα, Πλάτωνα κλπ. Η άποψη αυτή έδωσε έναυσμα σε μια νέα αντίληψη αυτή της Αρχέγονης παράδοσης που πέρναγε από μυημένο σε μυημένο.

 

Οι Αραμαίοι

Η άποψη αυτή ήταν ευρέως αποδεκτή στην Φλωρεντία. Θα πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι η έκδοση του «Corpus» το 1548 είχε μια αφιέρωση στον Cosimo I, Μέγα Δούκα της Τοσκάνης, γραμμένη από τον «Αραμαίο» Carlo Lenzoni. Για να κατανοήσουμε το επίθετο θα πρέπει να θυμηθούμε ότι ο Ερμής θεωρούνταν σύγχρονος του Νώε. Θεωρούνταν ότι μετά τον κατακλυσμό ο Νώε ίδρυσε δώδεκα πόλεις στην Ετρουρία και ότι το σώμα ετάφη κοντά στην Ρώμη. Επίσης λεγόταν ότι ο Ηρακλής της Λιβύης ήταν ο ιδρυτής της Φλωρεντίας. Απ’ αυτά ξεπήδησε η άποψη της ανωτερότητας της Τοσκανικής γλώσσας η οποία είχε προέλθει από τους Αραμαίους μέσω της Ετρουρίας. Όπως οι αιγύπτιοι πίστευαν ότι είναι απόγονοι του Νώε, δεν χρειάζονταν ιδιαίτερες αποδείξεις για να ενωθεί η Φλωρεντία με αυτό τον πολιτισμό. Αυτές οι ιδέες που ήταν αγαπητές στον Cosimo di Medici κυριαρχούσαν στην Ακαδημία της Φλωρεντίας.

 

Φυσική Μαγεία

Αν και το «Corpus Hermeticum» είλκυε την μυστική του γνώση από τους αιγυπτίους, ήταν μάλλον ανακριβές στην εφαρμογή της. Στην πραγματεία 13 ο Ερμής δίδαξε τον γιο του Τατ στις αρχές της μυστικιστικής αναγέννησης που θα μπορούσε να βρεθεί καταστέλλοντας τις αισθήσεις, ακυρώνοντας τις απευκταίες επιδράσεις των άστρων και επιτρέποντας στο θείο να γεννηθεί μέσα στον άνθρωπο. Ο Marsilio Ficino δεν ήταν μόνο ιερέας αλλά και γιατρός και έτσι είχε επίγνωση της πραγματικότητας. Είδε την εφαρμογή αυτών των θεωριών στον Νεοπλατωνισμό αλλά κυρίως στο «Picatrix» και στα γραπτά του Peter of Abano (1250-1316) που είχε μελετήσει την αραβική μαγεία. Ο Ficino έφτασε σε μια «φυσική μαγεία» που συνέδεε αυτές τις θεωρίες με την αρχή του δημιουργικού Λόγου όπως εκφραζόταν από τον χριστιανισμό. Χρησιμοποίησε τις συμπάθειες, όπως οι πλανητικοί χαρακτήρες βρίσκονται σε όλα τα στοιχεία, ορυκτά, φυτά καθώς επίσης και σε αρώματα, κρασιά, ποίηση και μουσική (Ορφικοί ύμνοι) για να συλλάβει το spiritus mundi. Ο Ficino είναι μια εξέχουσα προσωπικότητα στην ιστορία του δυτικού εσωτερισμού όχι μόνο για το έργο του ως μεταφραστής αλλά επίσης και για κείμενά του όπως το «De Triplici Vita», το οποίο προκάλεσε μεγάλη επιρροή.

 

Αγγελική Μαγεία

Ο πιο σπουδαίος μαθητής του Ficino ήταν ο Pico della Mirandola (1463-1494) ο οποίος μόλις 23 ετών είχε ήδη μελετήσει ότι ήταν γνωστό γύρω από τις θρησκείες, φιλοσοφίες και εσωτερικές επιστήμες. Αν και ο Ficino έδειχνε μια αποστροφή για την καμπαλά ο Pico della Mirandola ανακάλυψε σ’ αυτήν ένα συμπλήρωμα στην μορφή μαγείας του δασκάλου του. Θεώρησε ότι ήταν κατάλληλο να ενισχύσει την φυσική μαγεία με την χρήση καμπαλιστικής μαγείας που βασιζόταν στις ουράνιες ενέργειες. Αυτή η γνώση που επικαλούνταν τους αγγέλους και αρχαγγέλους με τα ονόματά τους και περιγραφόταν ως η γλώσσα του Θεού, είχε σπουδαία δύναμη κατ’ αυτόν. Ξαναφέρνοντας στην επιφάνεια του St Jerome και του Nicholas of Cusa όσον αφορά το όνομα του Ιησού, έδειξε ότι η καμπαλά επιτρέπει στη θεότητα του Ιησού να αποδειχθεί. Έτσι ο Pico εγκαθίδρυσε τα θεμέλια της χριστιανικής καμπαλά. Οικουμενιστής στον τρόπο σκέψης του, ήθελε επίσης να επιδείξει την σύγκλιση όλων των φιλοσοφικών συστημάτων. Γι’ αυτό το λόγο το 1486 εξέδωσε 900 θέσεις παρμένες από διάφορες πηγές. Ανάμεσα στα επιχειρήματα ας αναφέρουμε ότι δήλωσε ότι η μαγεία και η καμπαλά είναι σύμφωνες με το χριστιανισμό. Ο Pico ζήτησε να υπερασπίσει αυτές τις θέσεις του σε ανοικτό διάλογο αλλά όπως είναι κατανοητό οι αντιδράσεις ήταν έντονες και τον ανάγκασαν να φύγει από την Ιταλία για να σωθεί. Παρ’ όλα αυτά ξαναγύρισε τον Ιούνιο του 1493 από τον Πάπα Αλέξανδρο Βοργία VI που ήταν θετικός προς την μαγεία και την αστρολογία.

 

Το Voarchadumia

Την ίδια περίοδο, η Ιταλία έγινε ενεργό κέντρο του εσωτερισμού. Η Βενετία έπαιξε ένα σπουδαίο ρόλο στην εξάπλωση της καμπαλά, αστρολογίας και αλχημείας και της επιστήμης των αριθμών. Μετά τον 13ο αι. το αλχημικό σώμα που δόθηκε από τους άραβες μεταφράστηκε πλήρως και οδήγησε σε μια άνθηση κειμένων από τους Albertus Magnus, St Thomas Aquinas, Roger Bacon, Arnold of Villanova, Ramon Llull, Nicholas Flamel κλπ. Τον 14ο αι. και τον 15ο αι. έγινε μια ανανέωση της αλχημείας που είχε υιοθετήσει την χριστιανική αλληγορία και πήρε μια άλλη σημασία που δημιούργησε ερωτηματικά σε αρκετούς. Περιείχε «μια πρακτική που εκφράζεται με θρησκευτικούς όρους, ή μια μυστικιστική εμπειρία που εκφράζεται με αλχημικούς όρους;». Αυτή η τάση επισφράγισε μια κίνηση που ξεκίνησε το δεύτερο μισό του 13ου αι. με την «Aurora consurgens» (Η Ανατέλλουσα Αυγή), μια πραγματεία που αποδίδεται στον St Thomas of Aquinas, και παρουσίαζε την αλχημική διαδικασία ως μια εσωτερική αναζωογονητική διαδικασία. Το 1478 ο Michael Pantheus εξέδωσε στη Βενετία μια μεγάλη πραγματεία με τον τίτλο «Voarchadumia» που έδινε έμφαση στην υπερβατική πλευρά της αλχημείας. Ο μύθος λέει ότι η Voarchadumia ήταν μια μυστική οργάνωση της Βενετίας. Σε κάθε περίπτωση πάντως πολύ λόγιοι ταξίδεψαν στην Ιταλία για να μελετήσουν τις απόκρυφες επιστήμες. Ανάμεσά τους ήταν οι Johannes Reuchlin, και Heinrich Cornelius Agrippa.

 

De Verbo Mirifico

Ανάμεσα στους εκδιωγμένους Ιουδαίους από την Ισπανία που εγκαταστάθηκαν στην Ιταλία μετά το 1492 ήταν ο Isaac Abravanel (1437-1508), γιατρός και καμπαλιστής. Είχε γίνει καθολικός και λάτρευε τον νεοπλατωνισμό. Λίγο αργότερα έγραψε το βιβλίο του «Dialogues of Love» κάνοντας μια σύνθεση του νεοπλατωνισμού και της καμπαλά, επεκτείνοντας έτσι το έργο του Pico della Mirandola και του Marsilio Ficino. Αλλά τελικά ένα τέταρτο άτομο ο Johannes Reuchlin (1455-1522) συνέθεσε το έργο των τριών προκατόχων του. Ο Reuchlin ταξίδεψε στη Ρώμη το 1482 για να σπουδάσει εβραϊκά, και μετά στην Φλωρεντία για να συναντήσει τον Pico. Γυρίζοντας στη Γερμανία άρχισε να μελετά την χριστιανική καμπαλά. Το 1494 εξέδωσε το «De Verbo Mirifico» στο οποίο ερεύνησε πολύ περισσότερο τις απόψεις του Pico για τη λέξη יהשוה (Ιησούς). Ο αντίκτυπος απ’ αυτό το βιβλίο ήταν καθοριστικός μια και ήταν το πρώτο ευρωπαϊκό κείμενο που ασχολούνταν εξ’ ολοκλήρου με την καμπαλά. Ολοκληρώθηκε το 1517 με το «De Arte Cabbalistica» ένα από τα κύρια κείμενα της χριστιανικής καμπαλά.

 

Η Αρμονία του Κόσμου

Η φυσική μαγεία δίνει βάση στις απόκρυφες συμπάθειες που υπάρχουν ανάμεσα σε όλα τα πράγματα της δημιουργίας. Αυτή η άποψη κέρδισε έδαφος με την βοήθεια του Francesco Giorgio (1450-1540), ενός Φραγκισκανού από τη Βενετία. Το 1522 εξέδωσε το «De Harmonia Mundi», ένα βασικό κείμενο για την χριστιανική καμπαλά. Βασικά πήρε στοιχεία από το συνδυασμό Πυθαγόρειας αριθμολογίας, αλχημείας με την καμπαλά του Pico και το νεοπλατωνισμό του Μarsilio. Αυτό το έργο επηρέασε έντονα τους Άγγλους ροδόσταυρους ιδίως τον Robert Fludd.

 

Απόκρυφη Φιλοσοφία

Για τον Johannes Reuchlin η αγγελική μαγεία είχε πάρει ένα πιο ακριβή χαρακτήρα, αλλά παρέμενε κατά βάση θεωρητική. Ήταν ο Heinrich Cornelius Agrippa (1486-1534) που με την πρακτική του εκπαίδευση ως γιατρός, οδήγησε τη μαγεία προς μια πιο σταθερή διάσταση εκδίδοντας ένα αυθεντικό χειρόγραφο πρακτικής μαγείας το «De Occulta Philosophia». Στην πρώτη του έκδοση το 1510, είχε έντονες επιρροές από το «Picatrix», το «Corpus Hermeticum» και τα έργα του Ficino. Στην δεύτερη έκδοση το 1533, η καμπαλά είχε ένα σπουδαιότερο ρόλο στο βιβλίο. Με τον Reuchlin, η μαγεία ήταν μια μέθοδος ένωσης με το θείο, ενώ με τον Agrippa η μαγεία άγγιξε τα καθημερινά προβλήματα του ανθρώπου. Έτσι η μαγεία του είτε «φυσική», «ουράνια», ή «τελετουργική» έχασε τη φινέτσα που της είχε δώσει ο Ficino. O Aggripa συνδύασε αγγελολογία, την επιστήμη των αριθμών και αραβική μαγεία στη σύνθεση των μαγικών του τετραγώνων, πλανητικών σφραγίδων και πινάκων ανταπόκρισης ανάμεσα σε φυτά, ορυκτά, αριθμούς, αγγέλους κλπ. Το βιβλίο του Agrippa είχε μεγάλη απήχηση αν και μπήκε στη λίστα των απαγορευμένων βιβλίων από τον πάπα Πίο VI.

 

Giordano Bruno

O Giordano Bruno (1548-1600), ένας δομινικανός μοναχός συνέβαλε πάρα πολύ στην εξάπλωση του εσωτερισμού στην Ευρώπη. Έντονα επηρεασμένος από τα γραπτά των Marsilio Ficino, Pico della Mirandola και Agrippa διάβασε επιμελώς το «Corpus Hermeticum». Στο βιβλίο του «Spaccio della Bestia Triofante» το 1584 ισχυρίστηκε ότι ο αιγυπτιακός ερμητισμός είναι ανώτερος από τον χριστιανισμό. Στην αρχή αυτού του έργου, περιέγραψε μια συνάντηση των θεών με σκοπό την γενική αναμόρφωση της ανθρωπότητας, η οποία περιείχε και την επιστροφή στην αιγυπτιακή λατρεία. Η άποψη αυτή για την αναμόρφωση της ανθρωπότητας είχε μεγάλη απήχηση ιδίως ανάμεσα στις «Ragguagli di Parnaso» του Traiano Boccalini (1556-1613). Ένα από τα κεφάλαια αυτού του βιβλίου αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως εισαγωγή στη «Fama Fraternitatis».
Ο Bruno ήταν πιο κοντά στον Ficino απ’ ότι στους χριστιανούς καμπαλιστές, δεν είχε καμία ανοχή για τον ιουδαϊσμό και ως αποτέλεσμα απέρριπτε την καμπαλά. Με αυτόν η εικόνα του χριστιανού μάγου εξαφανίστηκε. Προτιμούσε την αιγυπτιακή μαγεία του «Ασκληπιός» και έλεγε ότι ο χριστιανισμός είχε κλέψει το σύμβολο του σταυρού από τους αιγυπτίους και προφήτεψε την επιστροφή στην αιγυπτιακή λατρεία. Έδωσε διαλέξεις στην Αγγλία, Γαλλία και στη Γερμανία στην αυλή του Αυτοκράτορα Rudolf II. Μια χαρισματική προσωπικότητα ο Bruno, έγραψε μια μεγάλη σειρά βιβλίων γύρω από πολλά θέματα. Οι θεολογικές και επιστημονικές του απόψεις, όπως για παράδειγμα, ότι το σύμπαν είναι άπειρο, μια θεωρία δανεισμένη από τον Nicholas of Cusa, τον έφερε σε σύγκρουση με την Ιερά Εξέταση και τελικά τον οδήγησε στην πυρά στη Ρώμη.

 

Αλχημεία και Φύση

Ο ερμητισμός δεν εξαπλώθηκε ιδιαίτερα στη Γερμανία. Παρ’ όλα αυτά μπήκε στην αυλή του Rudolf II γνωστού και ως «Γερμανός Ερμής», επηρεάζοντας ιδιαίτερα τον αλχημιστή Michael Maier και τον αστρονόμο Johannes Kepler οι οποίοι είχαν διαβάσει το «Corpus Hermeticum». Η ευρωπαϊκή αλχημεία είδε δυο περιόδους ανάπτυξης: στον 12ο αι. που σημάδεψε τη γέννηση, και μετά κατά την αναγέννηση όπου επεκτάθηκε ιδιαίτερα στην Γερμανία τον 16ο αι. Αργότερα παρουσιάστηκαν οι μεγάλες αλχημικές ανθολογίες όπως το «Theatrum chemicum» όπως και τα πρώτα αλχημικά λεξικά τα οποία ήταν χαρακτηριστικά της ανάγκης για μια ενδελεχή έρευνα και σύνθεση.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αλχημεία του 16ου αι. εμπλουτίστηκε. Η δημιουργία χρυσού δεν παρουσίαζε πλέον ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αντιθέτως η αλχημεία παρουσίασε μια πνευματική και ιατρική στροφή, και έτσι έγινε μια ενοποιητική επιστήμη.
Η αλχημεία ασχολήθηκε και με την δημιουργία του κόσμου, της κοσμογονίας, η οποία δεν οδήγησε μόνο στην πτώση του ανθρώπου αλλά και της φύσης. Ο αλχημιστής λοιπόν δεν είναι μόνο ο γιατρός του ανθρώπου που προσπαθεί να τον αναγεννήσει και να του δώσει πάλι μια πνευματική ώθηση, αλλά είναι και γιατρός της φύσης, καθώς συνεχώς προσπαθεί να την τελειοποιήσει.

 

Παράκελσος

Ο Theophrastus Paracelsus (Θεόφραστος Παράκελσος) (1493-1541) ήταν η πιο χαρακτηριστική μορφή αυτής της ανάπτυξης της επιστήμης. Η δουλειά του παρουσίασε μια τεράστια προσπάθεια για να χρησιμοποιήσει όλη τη γνώση της εποχής του. Εμβάθυνε στην αστρολογία, αλχημεία, μαγεία και στις λαϊκές παραδόσεις. Ως γιατρός, ήρθε σε αντίθεση με τις απόψεις του Γαληνού. Στα κείμενα του «Volumen medicinae paramirum» και «Opus paramirum», παρουσίασε τη βάση για μια νέα ιατρική. Η άποψη για τον άνθρωπο ως μικρόκοσμο που είχε γίνει γνωστή από τον Erigena είχε πιο σαφές νόημα γι’ αυτόν. Για τον Παράκελσο η φιλοσοφία ήταν η ανακάλυψη της «αόρατης φύσης». Η φύση είχε μια βασική λειτουργία γι’ αυτόν μια και θεωρούσε ότι ο Θεός μας μιλάει μέσω των γραφών αλλά και της φύσης. Σύμφωνα με τον Παράκελσο ο ρόλος του ανθρώπου είναι να αποκαλύψει τη «Φύση στο φως της» γιατί η φύση παραμένει ημιτελής όσο είναι άγνωστη.
Ο αλχημιστής προσπαθεί να κατανοήσει τους νόμους της φύσης κάνοντας ένα διάλογο με τη δημιουργία. Μέσω αυτής της όσμωσης το κρυμμένο φως της φύσης φωτίζει την ανθρωπότητα. Αλλά δεν μπορεί να φέρει αυτό το αποτέλεσμα χωρίς προετοιμασία. Όπως έχει παρατηρήσει ο Roland Edighoffer, ο Παράκελσος έχει παρουσιάσει με χαρακτηριστικό τρόπο αυτή τη διαδικασία στο «Liber de resurrectione et corporum glorificatione» (1533). Επανειλημμένα συνδύασε (δέκα εφτά φορές σε έξι σελίδες) τα σύμβολα του Σταυρού και του Ρόδου και τα συνέδεσε με την αλχημική μεταστοιχείωση. Ο Παράκελσος έγραψε: «ο αληθινός χρυσός είναι αυτός που έχει εξαγνιστεί από τη φωτιά. Έτσι κατά τη στιγμή της αναγέννησης το μη αγνό θα διαχωριστεί από το αγνό, θα γεννηθεί σε ένα νέο σώμα το οποίο επειδή θα είναι πιο λαμπρό από τον ήλιο θα ονομαστεί δοξασμένο σώμα». Η ανάσταση του Χριστού «είναι μια δική μας φιγούρα, από αυτόν σε αυτόν θα αναγεννηθούμε, όπως το ρόδο αναγεννάται από παρόμοιο σπόρο».

 

Ο Θάνατος του Ερμή

Η συμβολή των διαφόρων παραδόσεων στο θέμα του ανθρωπισμού κατά την αναγέννηση βοήθησε στο να δώσει έμφαση στην ιδέα της ανοχής ανάμεσα στις θρησκείες, φιλοσοφίες και παραδόσεις. Ο Nicholas of Cusa είχε παρόμοιες ιδέες από την εποχή του Συμβουλίου της Φλωρεντίας το 1439. Αργότερα ο Pico della Mirandola προσπάθησε να εναρμονίσει τις διάφορες παραδόσεις. Άλλοι πήγαν πολύ πιο πέρα, όπως ο Francesco Patrizi που μίλησε για μια παγκόσμια φιλοσοφία, μια «Πανσοφία» στο βιβλίο του «Nova de Universis Philosophia» (1591) έκανε την ανοησία να ζητήσει από τον πάπα Gregory XIV να βάλει τον ερμητισμό στα χριστιανικά σχολεία με σκοπό την δημιουργία μιας αληθινής θρησκείας. Φυσικά τέτοιες προχωρημένες ιδέες δεν είχαν καθόλου βάρος μπροστά στα πολιτικό-θρησκευτικά συμφέροντα τα οποία είχαν ήδη δημιουργήσει μια κατάσταση θρησκευτικής μισαλλοδοξίας. Οι θρησκευτικοί πόλεμοι που ξεκίνησαν τον 16ο αι. σύντομα θα οδηγούσαν στο θάνατο του ερμητισμού.
Ένα άλλο στοιχείο, στο οποίο δεν δόθηκε ιδιαίτερη σημασία τότε, θα δημιουργούσε σύντομα ερωτηματικά σχετικά με την αιγυπτιακή κληρονομιά. Το 1614 ο Isaac Casaubon έγραψε το «De rebus sacris et ecclesiasticis exercitations XVI», ένα κείμενο στο οποίο έλεγε ότι το «Corpus Hermeticum» δεν είχε αιγυπτιακή καταγωγή και δεν είχε γραφτεί από τον Ερμή τον Τρισμέγιστο αλλά από χριστιανούς του 2ου αι. Αυτή η ανακάλυψη σταμάτησε τον ερμητισμό της αναγέννησης. Αλλά αν και αποδυνάμωσε την εσωτερική παράδοση της εποχής δεν εξάλειψε την εισροή γνώσης «από τα φώτα της ανατολής» στα οποία η Αίγυπτος αποτελούσε το κέντρο ενδιαφέροντος. Είναι έτσι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι η ανακάλυψη του Casaubon έγινε την ίδια περίοδο με την έκδοση των ροδοσταυρικών μανιφέστων το 1614. Ο Christian Rozenkreuz αντικατέστησε τον Ερμή τον Τρισμέγιστο και την Αίγυπτο.
Η αναγέννηση της παράδοσης έγινε σε μια περίοδο κρίσης η οποία είχε προβλεφθεί από το «Trigonus Igneus» (Τρίγωνο Φωτιάς).

Leave a Reply