Την παραμονή της έκδοσης των ροδοσταυρικών μανιφέστων, η Ευρώπη βρισκόταν σε αναταραχή ιδίως εξαιτίας της ηθικής της κρίσης. Ήταν λοιπόν σε αυτή τη κατάσταση που οι ροδόσταυροι πρότειναν την μέθοδο για την αποκατάσταση της αρμονίας.Γενικώς θα μπορούσαμε να πούμε ότι το ροδοσταυρικό τάγμα πρότεινε τον ερμητισμό σαν λύση γι’ αυτή τη κρίση.
Με αυτή την πρόθεση το 1614 το τάγμα εξέδωσε στο τυπογραφείο του Wilhelm Wessel στο Kassel της Γερμανίας, ένα ανώνυμο μανιφέστο το οποίο βολικά ονομάστηκε Fama Fraternitatis. Όμως ολόκληρος ο τίτλος του είναι: «Universal and General Reformation of the whole wide world; together with the Fama Fraternitatis of the Laudable Fraternity of the Rosy Cross, written to all the Learned and Rulers of Europe; also a short reply by Herr Haslmayr, for which he was seized by the Jesuits and put in irons on a Galley. Now put forth in print and communicated to all true hearts». Το κείμενο αυτό κυκλοφορούσε ήδη ως χειρόγραφο στη Γερμανία από το 1610.
Οι Αγγελίες του Παρνασσού
Έχοντας ένα μικρό πρόλογο, το πρώτο ροδοσταυρικό μανιφέστο αποτελούνταν από τρία διαχωρισμένα κείμενα. Το πρώτο εξιστορούσε την ανάγκη για μια γενική αναμόρφωση στο κόσμο. Αν και δεν αναφέρεται, το κείμενο αυτό ήταν μια μετάφραση στα Γερμανικά της σημείωσης 77 του Traiano Boccalini «Ragguagli di Parnaso». Το κείμενο γενικώς δεν είναι ευρέως γνωστό. Ο Boccalini, φίλος του Galileo, ανήκε στον αντιπαπικό κύκλο του Βενετού πατριώτη Paolo Sarpi. Το σατυρικό έργο του Boccalini εξεδόθη το 1612, και επετέθη στις προσπάθειες του Habsburg να πάρει την ηγεμονία στην χριστιανική Ευρώπη.
Η Fama Fraternitatis
Ακολουθώντας το αρχικό κείμενο εμφανίστηκε και η Fama. Αν και αυτό το κείμενο είναι αρκετά μικρό, αποτελούμενο από μόνο 30 σελίδες σε ένα βιβλίο αποτελούμενο από 147 σελίδες, η Fama είναι η καρδιά του πρώτου ροδοσταυρικού μανιφέστου. Μέσα από τη Fama οι αδελφοί της αδελφότητας του Rosy Cross στρέφονταν προς τους άρχοντες, κληρικούς και λόγιους της Ευρώπης. Αφού είχαν αποτίσει φόρο τιμής στην προοδευτική τους εποχή, δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι οι επιστημονικές ανακαλύψεις δεν οδήγησαν την ανθρωπότητα στο φως και την γαλήνη. Οι αδελφοί του Rosy Cross κατηγόρησαν τους λόγιους γιατί προσπαθούσαν να έχουν προσωπικό όφελος αντί να θέσουν τις ικανότητές τους στο κοινό όφελος. Ομοίως είπαν γι’ αυτούς που προσκολλούνταν στα παλιά δόγματα, όπως οι υποστηρικτές του πάπα, της φιλοσοφίας του Αριστοτέλη, της ιατρικής του Galen, σε όσους δηλαδή αρνούνταν να αμφισβητήσουν την εξουσία. Η θέση τους ήταν παρόμοια με τη θέση που είχε ο Agrippa για τη μαγεία. Την θεωρούσε επιστήμη. Στην αρχή του πρώτου του βιβλίου De Occulta Philosophia την όριζε ως την κορυφή κάθε επιστήμης, μια και η φιλοσοφία ήταν χωρισμένη σε τρεις τομείς γνώσης που ο ένας κάλυπτε τον άλλο: θεολογία, φυσική και μαθηματικά.
Ακολουθώντας την κατάσταση της εποχής τους, οι ροδόσταυροι αδελφοί πρότειναν να προσφέρουν την σύγχρονη και αναζωπυρωμένη γνώση τους. Αυτή η γνώση τους δόθηκε από τον Πατέρα C.R. τον ιδρυτή της αδελφότητάς τους, ο οποίος είχε θέσει τη βάση για μια παγκόσμια αναμόρφωση χρόνια πριν.
Ποιο ήταν αυτό το μυστήριο άτομο ο Πατέρας C.R.; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση καλύπτει το υπόλοιπο της Fama. Εμπλέκει τον Rosenkreuz, ένα νεαρό γερμανό που όπως πληροφορούμαστε από την Confessio γεννήθηκε το 1378. Αν και είχε ευγενείς γονείς, έμεινε ορφανός και τοποθετήθηκε σε μια μονή σε ηλικία πέντε ετών. Εκεί έμαθε ελληνικά και λατινικά. Στα δέκα έξι του συνόδευσε έναν αδελφό της μονής, που ήταν υπεύθυνος για τη μόρφωσή του, σε ένα ταξίδι στην Ιερουσαλήμ. Αυτό το ταξίδι στην ανατολή είχε μυητικό χαρακτήρα για τον μικρό Christian. Αλλά ο μοναχός πέθανε στη Κύπρο.
Έχει ενδιαφέρον ότι σύμφωνα με την παράδοση η Κύπρος είναι η γενέτειρα της Αφροδίτης της οποίας η ένωση με τον Ερμή δημιούργησε τον Ερμαφρόδιτο, ένα ανδρόγυνο παιδί.
Arabia Felix
Παρά το θάνατο του συντρόφου του ο Christian συνέχισε το ταξίδι του. Αλλά άλλαξε τον προορισμό του και πήγε στη Damcar. Η πόλη αυτή αντίθετα απ’ ότι έχει δηλωθεί πολλές φορές δεν είναι η Δαμασκός της Συρίας, αλλά μάλλον μια πόλη στην νοτιοδυτική Αραβία, όπως φαίνεται από τον Atlas του Mercator (1585). Η Damcar αναφέρεται και από τον Abraham Ortelius στο Theatum Orbis Terrarum σαν μια πόλη στην Arabia Felix. Αυτή η πόλη θεωρούνταν ότι είχε διατηρήσει το Corpus Hermeticum. Εκεί υπήρχε ένα πανεπιστήμιο με όχι λιγότερους από 500 σπουδαστές. Αυτή η περιοχή της Υεμένης, γνωστή για τα αρώματά της ήταν το κέντρο για την σέκτα του Ισλάμ τους Ισμαήλι. Με την καθοδήγηση των Αδελφών της Basra μια σπουδαία εγκυκλοπαίδεια δημιουργήθηκε εκεί, συγκεντρώνοντας κάθε είδους γνώση και επιστημονική αλλά και εσωτερική.
Εκεί ο Rosenkreuz ήρθε σε επαφή με Μάγους που του μετέδωσαν τη γνώση τους σε φυσική και μαθηματικά κάνοντας τον έτσι ικανό να μεταφράσει το βιβλίο ‘Μ στα λατινικά. Μετά από τρία χρόνια μελέτης και μια μικρή παραμονή στην Αίγυπτο έφτασε στην Φεζ.
Φεζ, η Πόλη του Χρυσού
Σύμφωνα με τον γεωγράφο του 16ου αι. Leo Africanus, η Μαροκινή πόλη της Φεζ ήταν ένα σπουδαίο διανοητικό κέντρο. Οι σπουδαστές μαζεύονταν σε αυτή την πόλη με τις υπέροχες βιβλιοθήκες. Από την εποχή της δυναστείας των Umayyad, οι λόγιοι της είχαν μάθει την αλχημεία των Abu Abdalah, Imam Jafar al-Sadiq καθώς επίσης και τη μαγεία και αστρολογία του Ali ash-Shabramallishi. Ο Africanus σημείωνε ότι εξασκούνταν ένα είδος θεουργικής μαγείας, η οποία με τη βοήθεια ενός κυκλικού πενταγράμμου στο έδαφος μπορούσε ο εξασκών να προσεγγίσει αόρατους κόσμους.
Η Fama μας ενημερώνει ότι η μαγεία αυτών των ανθρώπων δεν ήταν αγνή, η καμπαλά τους είχε επηρεαστεί από τη θρησκεία. Παρόλα αυτά αυτό που έκανε εντύπωση στον Rosenkreuz ήταν το πνεύμα του να μοιράζονται τις γνώσεις τους, αντίθετα από την τάση των λογίων της Γερμανίας που οι περισσότεροι κρατούσαν κρυφές τις γνώσεις τους. Στη Φεζ ο Rosenkreuz τελειοποίησε την γνώση του για την αρμονία των κύκλων της ιστορίας. Κατανόησε ότι κάθε σπόρος εμπεριέχει ένα φυτό, με τον ίδιο τρόπο που ο μικρόκοσμος (άνθρωπος) εμπεριέχει τον μακρόκοσμο (φύση) με όλα του τα στοιχεία. Οι συγγραφείς της Fama δανείστηκαν αυτό το όραμα από τον Παράκελσο όταν στο Philosophia Sagax δήλωνε: «με αυτή την έννοια, ο άνθρωπος είναι ένας σπόρος και ο κόσμος ένα μήλο, και ότι είναι αλήθεια για τον σπόρο μέσα στο μήλο, είναι αλήθεια και για τον άνθρωπο και τον κόσμο που τον περιβάλλει».
Στην Φεζ ο Rosenkreuz έμαθε ότι η ολότητα των νόμων που διοικούν όλα τα πεδία της γνώσης είναι σε αρμονία με τον Θείον. Αφού ολοκλήρωσε τις μελέτες του στα μαθηματικά, φυσική και μαγεία, ήρθε σε επαφή «με τους κατοίκους του στοιχειακού βασιλείου, που του αποκάλυψαν πολλά από τα μυστικά τους». Αυτά πρέπει να είναι αυτά που ο Παράκελσος στο Treatise ονόμασε Νύμφες, Συλφίδες, Νάνους, Σαλαμάνδρες και άλλα όντα. Αυτά τα πλάσματα αν και κατά τον Παράκελσο μοιάζουν με τον άνθρωπο δεν κατάγονται από τον Αδάμ και απ’ αυτά μπορεί κανείς να μάθει τα μυστικά της φύσης.
Ο Οίκος του Αγίου Πνεύματος
Μετά απ’ αυτό το μυητικό ταξίδι στην ανατολή, ο Rosenkreuz επέστρεψε στην Ευρώπη. Κατά την επιστροφή του σταμάτησε στην Ισπανία και μοιράστηκε με Ισπανούς λογίους όλα όσα είχε μάθει. Σύμφωνα με τη Fama τους έδειξε «Νέες αναπτύξεις, νέα φρούτα και πλάσματα τα οποία δεν είχαν σχέση με την αρχαία φιλοσοφία και τους περιέγραψε νέα αξιώματα, με τα οποία όλα μπορούν να αποκατασταθούν: αλλά αυτοί γέλασαν, και όντας καινούρια γι’ αυτούς φοβήθηκαν ότι το μέγα Όνομα θα χάσει την ισχύ του». Σύντομα κατάλαβε ότι αυτοί οι λόγιοι δεν ήθελαν να αμφισβητήσουν τις γνώσεις τους. Για τους συγγραφείς της Fama οι Ισπανοί λόγιοι συμβολίζουν όλους εκείνους που έχουν προσκολληθεί σε κάποιο δόγμα που δεν το αμφισβητούν από φόβο μην αμφισβητηθεί η εξουσία τους.
Απογοητευμένος από την αντιμετώπιση των Ισπανών και έχοντας αντιμετωπίσει παρόμοια κριτική και σε άλλες χώρες ο Rosenkreuz επέστρεψε στη Γερμανία. Εκεί ξεκίνησε να γράφει το σύνολο της γνώσης που είχε αποκτήσει στην ανατολή. Σκοπός του ήταν να δημιουργήσει μια ομάδα ικανή να μορφώσει τους πρίγκιπες της Ευρώπης, γιατί αυτοί θα γίνονταν οι φωτοδότες. Μετά από πέντε χρόνια δουλειάς, ο Rosenkreuz απέκτησε την πρώτη ομάδα τριών μελών που τον βοήθησαν. Έτσι γεννήθηκε η ροδοσταυρική αδελφότητα. Μαζί διδάσκαλος και μαθητές έγραψαν το πρώτο μέρος του βιβλίου Μ. Αργότερα η ομάδα επαυξήθηκε και με άλλα τέσσερα μέλη και μεταφέρθηκε σε ένα νέο κτίριο που ονομάστηκε Sancti Spiritus ή «Οίκος του Αγίου Πνεύματος». Η αδελφότητα παρέμεινε αφανής και ο Rosenkreuz πέθανε το 1484 σε ηλικία 106 ετών.
Το 1604, πολύ μετά το θάνατο της πρώτης ομάδας ροδόσταυρων, οι αδελφοί τυχαίως ανακάλυψαν τον τάφο του Rosenkreuz ενώ έκαναν εργασίες στο κτίριο. Στην είσοδο του τάφου υπήρχε η επιγραφή: «Θα ανοίξω μετά από 120 χρόνια». Σε αυτό το σπήλαιο, που περιγράφηκε ως «το σύνολο του σύμπαντος», ανακάλυψαν μια ποσότητα επιστημονικών αντικειμένων, άγνωστα μέχρι τότε, και μερικά κείμενα που περιείχαν όλη τη γνώση του διδασκάλου τους.
Ο Τάφος του Christian Rosenkreuz
Η ανακάλυψη ενός τάφου που έχει πολλά κείμενα είναι σύνηθες θέμα στην αλχημική λογοτεχνία. Το παράδειγμα του Basilius Valentinus που περιλαμβάνει την ανακάλυψη ενός χειρογράφου κάτω από έναν βωμό σε μια εκκλησία στην Erfurt μας φέρνει στο μυαλό τον Bolos of Mendes. Ακόμη πιο γνωστή είναι η ανακάλυψη του τάφου του Ερμή του Τρισμέγιστου από τον Απολλώνιο τον Τυανέα. O Gerhard Dorn στο Congeries Paracelsicae Chemiae (1581) δίνει αυτή την ερμηνεία στο Vitriol, μια λέξη που είναι στενά συνδεδεμένη με τον Ερμή, μια και έχει σχετισθεί με ένα αλχημικό σχέδιο με τίτλο «Ο Σμαραγδένιος Πίνακας». Επιπλέον ο σμαραγδένιος πίνακας που κρατάει στα χέρια του ο Ερμής, φαίνεται να προμηνύει το βιβλίο Τ του Rosenkreuz.
Σύμφωνα με τον Frances Yates η κρύπτη στην οποία βρέθηκε το τάφος του Rosenkreuz ίσως να υπονοεί την «Σπηλιά των Illuminati» που απεικονίζεται στο Amphitheatrum Sapientiae Aeternae του Heinrich Khunrath (1609). Τοποθετημένος μέσα σε μια σπηλιά ο τάφος με το τέλεια διατηρημένο σώμα του Rosenkreuz είχε επτά πλευρές. Στον τάφο βρέθηκε μια μπρούτζινη πλάκα με αινιγματικές φράσεις. Μια απ’ αυτές έλεγε: «το κενό δεν υπάρχει πουθενά». Αυτή η φράση θυμίζει ένα διάλογο μεταξύ του Ερμή και του Ασκληπιού.
Παράκελσος και Rosenkreuz
Ιδιαίτερα αξιοπρόσεχτο ανάμεσα στα διάφορα γραπτά που βρέθηκαν μέσα στον τάφο του Rosenkreuz ήταν το βιβλίο Τ, το οποίο κρατούσε στα χέρια του και αποκαλούνταν Vocabulary of Theoph: Par. Ho. Το τελευταίο κείμενο πρέπει να είναι κάποιο από τα λεξικά του Παράκελσου, και συγκεκριμένα το Dictionarium Theophrasti Paracelsi contines obscuriorum vocabularum, που εκδόθηκε το 1584 από τον Gerhard Dorn, μαθητή του Παράκελσου. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Παράκελσος ήταν ο μοναδικός συγγραφέας που αναφέρεται στην Fama. Επιπλέον, πολλά από τα θέματα που αναφέρονται σε αυτό το μανιφέστο, προέρχονται από τα έργα του ή από έργα μαθητών του. Το βιβλίο Μ, αναφέρεται άμεσα στις ιδέες του. Θα πρέπει να σημειώσουμε το πώς παρουσιάζεται ο Παράκελσος σε αυτό το πρώτο μανιφέστο να αντιμετωπίζει το Μέγα Έργο ως «δουλειά χωρίς ιδιαίτερη σημασία» σε σχέση με την πνευματική διαδικασία των ροδόσταυρων. Με αυτό τον τρόπο οι Rosy Cross απομακρύνθηκαν από τις αλχημικές μεθόδους που υπήρχαν στη Γερμανία αυτή την εποχή.
Αφού μάζεψαν όλους τους θησαυρούς της γνώσης από τον τάφο του Rosenkreuz οι ροδόσταυροι αδελφοί τον ξανασφράγησαν. Με αυτή την κληρονομιά, ένοιωσαν έτοιμοι να οδηγήσουν τη «θεία και ανθρώπινη αναμόρφωση» που είχε οραματιστεί ο διδάσκαλός τους. Η Fama αποκαλύπτει ότι όπως οι αδελφοί είχαν ανακαλύψει τη νέα γνώση αφού έσπασαν το τοίχο που έκλεινε τον τάφο, έτσι και η Ευρώπη θα ανοίξει τον εαυτό της σε μια νέα εποχή υιοθετώντας μια νέα γνώση αφού βάλει στην άκρη παλιά πιστεύω που δρούσαν ως τοίχοι στην εξέλιξή της. Αλλά όπως λέει η Fama, η γνώση που οι ροδόσταυροι προτείνουν «δεν είναι νέα αλλά έτσι όπως ο Αδάμ μετά την πτώση την είχε λάβει». Έτσι περιλαμβάνει την αρχαία γνώση. Επιπλέον το πρώτο μανιφέστο δίνει τα ονόματα ανθρώπων που ήταν οι πρώτοι στην μετάδοση αυτής της αρχέγονης παράδοσης.
Haslmayr
Η Fama ολοκληρώνεται με μια πρόσκληση στους ανθρώπους της επιστήμης και στους άρχοντες της Ευρώπης να ενωθούν με την αδελφότητα R.C. μοιραζόμενοι την αναγεννητική της γνώση. Όμως η πρόσκληση αυτή είναι περίεργη αφού διευκρινίζει ότι: «αν και αυτή τη στιγμή δεν αναφέρουμε ούτε τα ονόματά μας, ή τις συναντήσεις μας, όμως παρόλα αυτά οι γνώμες όλων θα έρθουν σίγουρα στα χέρια μας, σε όποια γλώσσα κι αν είναι, ούτε κάποιος θα αποτύχει, αν και μόλις δίνει το όνομά του για να μιλήσει με κάποιον από εμάς, είτε προφορικά είτε γραπτά». Αυτή η δήλωση λέει ότι ο οίκος των R.C. «θα παραμείνει για πάντα ανέγγικτος, άθραυστος και κριμένος από τον κόσμο». Το μήνυμα αυτό ακούστηκε και οι ανοικτές επιστολές προς το Rose-Croix τυπώνονταν σε διάφορα μέρη της Ευρώπης, όπως αυτό που τυπώθηκε στο τέλος του πρώτου μανιφέστου. Το κείμενο αυτής της επιστολής είναι αυτό που ο Adam Haslmayr εξέδωσε το 1612 με τον τίτλο «Answer to the Laudable Fraternity of Rosicrucian Theosophists», αφού είχε διαβάσει ένα χειρόγραφο του μανιφέστου που κυκλοφορούσε στο Τυρόλ το 1610. Πολλοί συγγραφείς τον θεωρούσαν φανταστικό πρόσωπο. Αλλά όπως αποδείχτηκε από τον Carlos Gilly που μετά από υπομονετική έρευνα κατάφερε να φτιάξει την βιογραφία αυτού του οπαδού του Παράκελσου.
Ο Adam Haslmayr μεγάλος συλλέκτης αλχημικών χειρογράφων, ήταν τόσο ενθουσιώδης με τη Fama που ζήτησε από τον αρχιδούκα Maximilian να πριμοδοτήσει μια έρευνα για το Rose-Croix. Το κείμενό του «Answer to the Rosicrucian Manifesto» ήταν έντονα επηρεασμένο από την προφητεία του Lion of the Septentrion. Θεωρώντας ότι το τέλος του κόσμου πλησιάζει, πίστευε ότι οι ροδόσταυροι ήταν «εκείνοι που ο Θεός είχε διαλέξει για να διαδώσουν τη Θεοφραστική και θεία αιώνια αλήθεια». Πίστευε επίσης ότι το να πηγαίνει στην εκκλησία ήταν άχρηστο, μια στάση που επέσυρε εναντίον του την κατηγορία της αίρεσης. Αρνούμενος να ανακαλέσει καταδικάστηκε στα κάτεργα τον Οκτώβριο του 1612. Έμεινε εκεί για τέσσερα και μισό χρόνια. Αλλά μάλλον είχε ιδιαίτερη μεταχείριση γιατί κατά τη διάρκεια αυτή ήταν σε επαφή με πολλά ακόμη άτομα που τα ενδιέφερε η αλχημεία.
Ερμής και Rosenkreuz
Όπως είπαμε, σε αυτή την κρίσιμη περίοδο το μανιφέστο πρότεινε ένα νέο δρόμο αναμόρφωσης όπου ο εσωτερισμός είχε τιμητική θέση. Οι ροδόσταυροι έθεσαν εαυτούς στο κέντρο του ρεύματος του αναγεννησιακού εσωτερισμού, στον οποίον προστέθηκαν μερικά συγκεκριμένα χριστιανικά στοιχεία. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτό το πρώτο μανιφέστο ξεκαθαρίζει τη θέση του απέναντι σε αυτούς που προσεγγίζουν τον εσωτερισμό χωρίς να εμβαθύνουν, όπως έκανε και με όλες τις δογματικές θρησκείες. Οι ροδόσταυροι ήθελαν να πλησιάσουν περισσότερο την επιστήμη, τον εσωτερισμό και τον μυστικισμό με ένα αισιόδοξο σχέδιο αναγέννησης με έντονα στοιχεία Παρακελσιανισμού. Θέτοντας σωστά τις βάσεις του ο ροδοσταυρισμός μέσα την αρχέγονη παράδοση όπως αυτή γινόταν κατανοητή την περίοδο της αναγέννησης έβαλε την Αίγυπτο σε δεύτερο ρόλο. Ο αινιγματικός Ερμής ο Τρισμέγιστος ο οποίος η αυθεντικότητα του οποίου είχε θιγεί από τον Casaubon το 1614 απομακρύνθηκε και στη θέση του μπήκε ένα πιο ανθρώπινο πρότυπο, ο Christian Rosenkreuz
