Στη μεσαιωνική Ευρώπη των βασιλιάδων και των φεουδαρχών, ούτε λόγος για «δημοκρατία», «ανθρώπινα δικαιώματα» και «ισότητα πολιτών». Μέχρι που υπογράφτηκε η Magna Carta το 1215. Από τότε έχουν περάσει μόλις 800 χρόνια…
Στην Αγγλία, από το 1000 μ.Χ. και ύστερα, οι βασιλείς αποκτούν όλο και μεγαλύτερη πολιτική δύναμη. Κανένα πρόβλημα, εφόσον επρόκειτο για ικανούς βασιλιάδες, όπως ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής ή ο Ερρίκος Β΄. Μετά το θάνατο όμως του βασιλιά Ριχάρδου το 1199, στο θρόνο ανέβηκε ο μικρός αδελφός του, ο Ιωάννης, ο οποίος δεν κυβερνούσε καλά τη χώρα του. Έχασε τα εδάφη που κατείχαν στη Γαλλία (γι’ αυτό ονομάστηκε «Ακτήμων») και επέβαλε νέους φόρους σε όλους τους γαιοκτήμονες. Ήρθε σε σύγκρουση με τον Πάπα για τον έλεγχο της Καθολικής Εκκλησίας στην Αγγλία. Μέχρι που ο Πάπας τον αφόρισε.
Έτσι το 1215 οι βαρόνοι, οι δούκες και οι κόμητες της Αγγλίας εξεγέρθηκαν εναντίον της αυταρχικής του διακυβέρνησης. Στις 15 Ιουνίου 1215 έγραψαν μια επιστολή (στα λατινικά «carta»), όπου έλεγαν πως όλοι οι άνθρωποι στην Αγγλία θα είχαν κάποια δικαιώματα τα οποία ο βασιλιάς δε θα μπορούσε να καταπατήσει. Η Magna Carta τόνιζε ότι ακόμη και ο βασιλιάς έπρεπε να υπακούει στο νόμο.
Βέβαια, η δέσμευση του ηγεμόνα από τους νόμους και ο περιορισμός της απόλυτης εξουσίας του δεν ήταν καινούργια ιδέα. Ακόμη και οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες έπρεπε να τηρούν το νόμο. Επίσης, οι πρώτοι βασιλιάδες της μεσαιωνικής Ευρώπης εκλέγονταν από τους πλούσιους. Αν παραφέρονταν, οι πλούσιοι μπορούσαν να τους καθαιρέσουν. Αλλά οι βασιλείς πάντα προσπαθούσαν να αποκτήσουν μεγαλύτερη εξουσία και οι πλούσιοι, με τη σειρά τους, ασκούσαν πίεση για να διατηρήσουν τα δικαιώματά τους.
Οι περισσότεροι από τους νόμους και κανόνες που έθεσαν οι εύποροι Άγγλοι με τη Magna Carta δεν ισχύουν πια ως νόμοι. Εκτός από έναν, πάρα πολύ σημαντικό, που λέει : «Μπορείς να συλλάβεις έναν άνθρωπο για να τον υπο-βάλεις σε εξέταση» (στα λατινικά «Habeas corpus»). Αυτός ο νόμος προβλέπει ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να φυλακίσει κανέναν μυστικά. Η φυλάκιση ή σύλληψη πρέπει να γίνεται δημόσια. Να γνωρίζει ο κόσμος ποιος και γιατί συλλαμβάνεται. Το «Habeas corpus» προστατεύει τους ανθρώπους από την αυθαίρετη κράτηση προσώπων από την κυβέρνηση. Η αλήθεια είναι ότι αμφισβητείται κατά πόσο το Habeas corpus καταγράφεται για πρώτη φορά στη Magna Carta. Σημασία έχει, όμως, ότι αυτή η «επιστολή» περιόριζε την εξουσία του βασιλιά, έστω και εξασφαλίζοντας τα δικαιώματα λίγων βαρόνων και τα δικαιώματα της Εκκλησίας. Ήταν μια αρχή, ένας σταθμός στην ιστορία των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Κανείς βέβαια δεν σεβάστηκε Magna Carta! Ούτε οι βαρόνοι ούτε ο Ιωάννης ο Ακτήμονας. Και όταν ο τελευταίος καταπάτησε το λόγο που έδωσε υπογράφοντας τη Magna Carta, οι βαρόνοι αντέδρασαν. Κάλεσαν τον διάδοχο της Γαλλίας Λουδοβίκο να τους βοηθήσει. Ο Ιωάννης άρχισε να περιφέρεται σε όλη τη χώρα μόνος του, προσπαθώντας να αποφύγει τους επαναστατημένους βαρόνους. Ένα δυνατό παλιρροϊκό κύμα τον χτύπησε και κλόνισε την υγεία του και τελικά πέθανε ή δηλητηριάστηκε. Ο νεότερος γιος του Ερρίκος Γ΄ επανέφερε τη Magna Carta, αφού αφαίρεσε τις πιο «ριζοσπαστικές» διατάξεις της. Τελικά ενσωματώθηκε στο αγγλικό δίκαιο το 1297 και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας.
Τον 16ο αιώνα αναζωπυρώθηκε η συζήτηση για τη Magna Carta στην Αγγλία. Κάποιοι νομικοί και ιστορικοί είπαν πως το κείμενο αυτό απηχεί προγενέστερα κείμενα που κατοχύρωναν ελευθερίες και δικαιώματα στους υπηκόους. Οι δικαστές τη χρησιμοποιούσαν για να αμφισβητήσουν την ελέω Θεού βασιλεία των μοναρχών. Έτσι υπερτιμήθηκε ίσως η σημασία της, αλλά για καλό σκοπό! Για τα δικαιώματα των ανθρώπων. O μύθος αυτός της Magna Carta και η προστασία κάποιων «πανάρχαιων» πολιτικών ελευθεριών του λαού ενέπνευσαν και επηρέασαν τους πρώτους αποίκους τους Νέου Κόσμου, της Αμερικής. Οι ρίζες του αμερικανικού συντάγματος, έτσι, που συντάχθηκε το 1789, ανιχνεύονται στη Magna Carta!
Ένα κείμενο που κατοχύρωνε τα δικαιώματα των βαρόνων στάθηκε η πηγή έμπνευσης για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων του λαού! Ευχαριστούμε, λοιπόν, πολύ τον Iωάννη τον Ακτήμονα, και τον Πάπα, και τους βαρόνους που στάθηκαν η αφορμή για μια φωτισμένη… παρεξήγηση! Η Magna Carta είναι ακόμη ένα σύμβολο στην ιστορία των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του λαού. Και τα σύμβολα είναι ένα δημιουργικό μείγμα μύθου και αλήθειας!
Από τις σημαντικότερες διατάξεις της Magna Carta είναι αυτές που αναφέρονται στο σεβασμό της προσωπικής ελευθερίας του ατόμου, την απαγόρευση δηλαδή της φυλάκισης, εξορίας ή τιμωρίας χωρίς προηγούμενη δικαστική απόφαση, στην υποχρέωση του βασιλιά να ζητά τη συγκατάθεση του Μεγάλου Συμβουλίου για την επιβολή φόρων και, τέλος, στην αναγνώριση των εξουσιών του Μεγάλου Συμβουλίου (που εξελίχθηκε στο σημερινό Κοινοβούλιο). Αρχικά η Magna Carta ήταν ένα συμβιβαστικό κείμενο για την ισοστάθμιση των δικαιωμάτων του βασιλιά και των φεουδαρχών, αλλά σταδιακά, με μια αργή και επίπονη διαδικασία, τα ευεργετήματα που καθιέρωνε επεκτάθηκαν σε ολόκληρο τον λαό.
