Το Μουσείο
“Το σπίτι όπου γαλουχήθηκε και πέρασε τα πρώτα του χρόνια ο συγγραφέας της Φόνισσας, όπου δοκίμασε τους πρώτους καημούς κι έπλεξε τα πρώτα όνειρα της ζωής του και όπου κατατρεγμένος έκλεισε τα μάτια του, είναι απ’ τα παλιά αρχοντικά του νησιού, της ντόπιας αρχιτεκτονικής, στο κεντρικότερο μέρος της πόλης της Σκιάθου” (Γ. Βαλέτας).
Απέχει 80 μέτρα από το ανατολικό λιμάνι, διώροφο με το κατώγι και το ανώγι του. Είναι κτίσμα του 1860, αγροτικού τύπου, εμβαδού 75 τ.μ. και σ’ αυτό έζησε όλη η οικογένεια του παπα-Διαμαντή Εμμανουήλ, τα 5 παιδιά του (3 κορίτσια και 2 αγόρια) και η πρεσβυτέρα, μητέρα του Αλ. Παπαδιαμάντη, η Γκιουλώ (Αγγελικώ) Μωραΐτη-Παπαδιαμάντη.
Στον επάνω όροφο είναι τρία δωμάτια, οι κατοικήσιμοι χώροι, και έξω στο χαγιάτι είναι το καλοκαιρινό κουζινάκι του σπιτιού. Από την πλατεία Παπαδιαμάντη μια ξύλινη σκάλα στην ανατολική πλευρά του σπιτιού μας οδηγεί στο χαγιάτι και από αυτό εισερχόμαστε στο σπίτι.
Ό,τι αντικείμενα, έπιπλα και ρούχα υπάρχουν είναι αυτά που θέλησαν να χαρίσουν οι απόγονοι του συγγραφέα, που είναι ανήψια του, τα παιδιά δηλ. της παντρεμένης αδελφής του Ουρανίας Αλεξάνδρου και του αδελφού του Γιώργου Παπαδιαμάντη.
Στο χωλ συναντάμε αριστερά επάνω το εικονοστάσι με τα εικονίσματα, το καντηλάκι και το θυμιατό, δείγματα της βαθιάς θρησκευτικής ευλάβειας που υπήρχε στο σπίτι. Δεξιά είναι η μικρή κρεβατοκάμαρα, το δωματιάκι, όπου κοιμόταν ο συγγραφέας, όταν ερχόταν στο νησί του από την Αθήνα.
Στη μέση είναι το σαλόνι του σπιτιού με τον στολισμένο με υφαντά Σκιαθίτικο καναπέ, το γραφειάκι του κυρ-Αλέξανδρου, τις φωτογραφίες των γονιών του στον τοίχο και την προθήκη, όπου φυλάσσονται τα προσωπικά του αντικείμενα. Η πέννα του Αλ. Παπαδιαμάντη με την οποία έγραψε τα 180 διηγήματα, το μελανοδοχείο, το ψαλτήρι του και φωτοτυπίες χειρογράφων του. Υπήρχαν σ’ αυτή την προθήκη κι άλλα 4 προσωπικά του αντικείμενα (το αμμοδοχείο, η σφραγίδα του, το κομπολόι του και η καπνοσακκούλα), αλλά δυστυχώς το Φεβρουάριο του 1999 για πρώτη φορά το σπίτι διαρρήχθηκε, βεβηλώθηκε από ιερόσυλους και εκλάπησαν αυτά τα αντικείμενα, για την τύχη των οποίων δεν έχουμε ως τώρα καμία είδηση.
Τέλος το τρίτο δωμάτιο ήταν το καθιστικό τους, το χειμωνιάτικο δωμάτιο με το τζάκι, τα μιντέρια (καναπές-κρεβάτι), το σοφρά (τραπέζι φαγητού), το μπαούλο για τα ρούχα τους, ένα γωνιαίο ντουλάπι, όπου έβαζαν το ψωμί και το φαγητό τους, κι ένα εντοιχισμένο ντουλάπι με διακοσμητικά αντικείμενα (παραδοσιακά πιάτα, κηροπήγια, το φλυτζανάκι του και το φαναράκι, που έπαιρνε ο κυρ-Αλέξανδρος για να βλέπει στο δρόμο).
Σ’ αυτό εδώ το δωμάτιο, στην πλευρά αριστερά από το τζάκι, στις 2 προς 3 Ιανουαρίου 1911, άφησε την τελευταία του πνοή ο σπουδαίος ένοικος αυτού του σπιτιού, όντας 35 μέρες κατάκοιτος από γρίππη και πνευμονία.
Μία εσωτερική ξύλινη σκάλα οδηγεί στην αυλή και στο ισόγειο του σπιτιού, το οποίο χρησιμοποιούνταν από την οικογένεια ως αποθηκευτικός χώρος.
Το καλοκαίρι του 2001 το ισόγειο διαμορφώθηκε, αφού προηγουμένως έγιναν οι απαραίτητες εργασίες υγρομόνωσης και συντήρησής του, και λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος-βιβλιοπωλείο με σκοπό την ουσιαστικότερη γνωριμία των επισκεπτών με το έργο του συγγραφέα.
Για το λόγο αυτό λειτουργούν στη μία πλευρά εκθεσιακό τμήμα-βιβλιοθήκη, όπου εκτίθενται βιβλία-παλιές εκδόσεις έργων του Παπαδιαμάντη, αφίσες, φωτογραφικό υλικό. Σε μία ειδική προθήκη παρουσιάζονται τα βιβλία με τα μεταφρασμένα έργα του συγγραφέα ανά τον κόσμο. Στην άλλη πλευρά, στο εμπορικό τμήμα διατίθενται όλες οι νέες εκδόσεις έργων του, καρτ-ποστάλ, φωτογραφίες του Μουσείου κ.λ.π.
Στον ίδιο χώρο προγραμματίζονται προβολές διαφανειών, βιντεοταινιών με ντοκυμανταίρ για τη ζωή και το έργο του Σκιαθίτη διηγηματογράφου και ακούγονται μελοποιημένα ποιήματα ή απαγγελίες ποιημάτων και διηγημάτων του κυρ-Αλέξανδρου.
Επίσης συντηρήθηκε η μικρή πετροστρωμένη αυλή, φυτεύτηκε η παλιά λεμονιά και γέμισε με γλάστρες βασιλικού, μαντζουράνας και άλλων λουλουδιών, όπως τότε που τ’ ανάσταινε και τα φρόντιζε η φιλοκαλία της μάνας του Αλ. Παπαδιαμάντη.
Μετά το θάνατο του συγγραφέα, το σπίτι συνέχισε να κατοικείται από την οικογένεια και συγκεκριμένα από τις τρεις ανύπαντρες αδελφές του Αλ. Παπαδιαμάντη έως το 1936, για να πουληθεί από τους κληρονόμους το 1940 σε δύο ιδιώτες Σκιαθίτες και στη συνέχεια να απαλλοτριωθεί το 1954 από το Δήμο Σκιάθου και να διασωθεί. Το 1965 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Η χρήση του Μουσείου παραχωρήθηκε το 1993 στη Δημοτική Επιχείρηση “Αναπτυξιακή Σκιάθου”.
Το σπίτι-Μουσείο του Αλ. Παπαδιαμάντη δέχεται περίπου 25.000 επισκέπτες κάθε χρόνο και επιτελεί δύο σκοπούς: α) έχει τεθεί στην ιδιοκτησία της Ελληνικής Εθνικής σκέψης, κρατώντας άσβεστη τη μνήμη του μεγάλου διηγηματογράφου, β) αποτελεί ζωντανή φωτογραφία του παρελθόντος.
Σε μια εποχή που αλλάζει η διακόσμηση των εσωτερικών, των επιπλώσεων και του εξωτερικού των σπιτιών, οι μέλλουσες γενιές θα βλέπουν στο σπίτι του Παπαδιαμάντη την εικόνα του νησιώτικου σπιτιού του παρελθόντος. Γι’ αυτό λοιπόν το Σπίτι-Μουσείο Αλ. Παπαδιαμάντη θα περιμένει πάντα κάθε επισκέπτη-ευλαβικό προσκυνητή της μνήμης και του πνεύματος του κοσμοκαλόγερου να τον υποδεχτεί να τον ξεναγήσει στο χώρο καθημερινά.
