Γυμνασμένη, μορφωμένη, χειραφετημένη και δυναμική, παρά το γεγονός ότι ζούσε σε μια κοινωνία που είχε προκρίνει το συλλογικό παρά το ατομικό.
Όλα γίνονταν εδώ για την επιβίωση και τη διαρκή ενδυνάμωση της πολιτείας. Και ήταν μια πόλη-κράτος τόσο δυνατή που προκαλούσε τον οποιονδήποτε να έρθει να την κατακτήσει!
Παντοδύναμη και… λακωνική, είναι μια κοινωνία που μας άφησε κληρονομιά έννοιες όπως πειθαρχία, γενναιότητα και λιτότητα.
Μας άφησε όμως και μια σχετικά άγνωστη πτυχή της,
τον ρόλο της Σπαρτιάτισσας σε όλα αυτά. Μια γυναίκα
που τόσο η κοινωνική της θέση όσο και η ίδια η ύπαρξή
της δεν είχαν όμοιό τους μέσα στα τραγικά δεδομένα
της εποχής.
Συνηθίσαμε να τιμούμε την Αθήνα για όλα, σε όρους
πάντως γυναικείας χειραφέτησης η Σπάρτη ήταν πολύ
μπροστά. Όχι μόνο από την ξακουστή Αθήνα, αλλά από
όλο τον γνωστό τότε κόσμο!
Η Σπαρτιάτισσα ήταν ίση απέναντι στον Σπαρτιάτη σε
όρους μόρφωσης και πνευματικής καλλιέργειας. Ήταν
μια κοινωνία που τιμούσε τις γυναίκες της όσο και τους
πιο ένδοξους πολεμιστές της.
Ο Σπαρτιάτης που πέθαινε ηρωικά στη μάχη είχε την
ίδια θέση με τη Σπαρτιάτισσα που πέθαινε στη γέννα: τα
ονόματά τους γράφονταν σε επιτύμβιες στήλες έξω από
την πόλη. Ώστε όλοι να τους θυμούνται και να τους
μνημονεύουν.
Και από δω ξεκινά ο πονοκέφαλος για τους ιστορικούς:
Πώς ένα τόσο ακραία απολυταρχικό σύστημα,
καταπιεστικό στις περισσότερες εκφάνσεις της
ατομικότητας, ήταν τόσο προοδευτικό που να
εκχωρήσει τέτοιους βαθμούς ελευθερίας και
εκπαίδευσης στη γυναίκα;
Οι λιγοστές πληροφορίες που έχουμε για τη
Σπαρτιάτισσα χρονολογούνται από περιγραφές μεταξύ
Αρχαϊκής και Κλασικής Περιόδου. Όταν όλες οι
υπόλοιπες γυναίκες του ελληνικού κόσμου ζουν μια ζωή
υπηρετώντας τους άντρες-αφέντες τους, η
Σπαρτιάτισσα λειτουργεί ως απόλυτη εξαίρεση.
Οι ιστορικοί αποδίδουν τους πρωτόγνωρους βαθμούς
ελευθερίας που απολάμβανε στο γεγονός ότι όλες τις
δουλειές στη Σπάρτη τις έκαναν οι είλωτες. Εκεί
δηλαδή που στις άλλες πόλεις κάποιος έπρεπε να
υφάνει, η Σπαρτιάτισσα ήταν απαλλαγμένη από τέτοια
καθήκοντα. Το μόνο της μέλημα, όπως και του
Σπαρτιάτη, ήταν να υπηρετούν το κράτος.
Ο άντρας το υπηρετούσε όταν γινόταν καλός
στρατιώτης. Η γυναίκα όσο παρέμενε σωματικά
ρωμαλέα και απέδιδε υγιείς απογόνους.
Η ίδια η οργάνωση της κοινωνίας την ενθάρρυνε να
παίρνει μέρος σε πνευματικές αναζητήσεις και να είναι
κατατοπισμένη στα θέματα που απασχολούσαν και τον
άντρα: κρατική πολιτική, νόμους, ανάγνωση, γραφή και
μυθολογία.
Η Σπάρτη την ήθελε μάλιστα σε τέτοιο σημείο υπεροχής
που να μπορεί να ανταγωνιστεί οποιονδήποτε
προκαλούσε τις αθλητικές ικανότητες, το πνεύμα ή τις
γνώσεις της.
Κι αν σήμερα οι ιστορικοί ερίζουν για το αν ίσχυε για
όλες τις Σπαρτιάτισσες ή αποκλειστικά για τα κορίτσια
της άρχουσας τάξης, είναι κάτι παραπάνω από σίγουρο
πως η γυναίκα της Λακεδαιμονίας μπορούσε να
διαβάζει, να γράφει και να συμμετέχει ισότιμα σε
συζητήσεις των αντρών.
Ένα τέτοιο μας έχει παραδώσει ο Πλούταρχος
Στα «Αποφθέγματα Λακωνικά», για κάποιον που
Ειρωνεύτηκε τις γυναίκες της Σπάρτης, μόνο και
Μόνο για να εισπράξει την πληρωμένη απάντηση
Της Γοργώς, της γυναίκας του Λεωνίδα:
«Κυριαρχούμε στους άντρες μας γιατί είμαστε οι
Μόνες που γεννάμε άντρες»!
Οι Αθηναίες τις κατηγορούσαν ακριβώς γι’ αυτό,
Γιατί έδειχναν τους γοφούς τους στους άντρες.
Εκείνες όμως γυμνάζονταν καθημερινά, έτρεχαν,
Πάλευαν και πετούσαν τον δίσκο και το ακόντιο.
Μέσα σε τόσο έντονη σωματική άσκηση δεν
Είναι δύσκολο να δει κανείς γιατί δεν φορούσαν
Πλουμιστά γυναικεία ενδύματα.
Ο Πλούταρχος παρατηρεί σχετικά (στον «Βίο του
Λυκούργου»): «Η γύμνωση των παρθένων δεν
Είχε τίποτε το αισχρό, διότι υπήρχε ντροπή,
Αλλά έλειπε η ακολασία». Αντίστοιχα λίγα
Ενδύματα φορούσαν και οι άντρες εξάλλου και
Δεν έκανε σε κανέναν εντύπωση το γεγονός.
Παρά μόνο στους έξω.
