Η αποκάλυψη για πρώτη φορά, το 1997, του Δημόσιου Σήματος, του νεκροταφείου των επιφανών και των ηρώων της αρχαίας Αθήνας, είχε προκαλέσει πάταγο. Την Τετάρτη το ΥΠΠΟΑ ανακοίνωσε την πρόθεσή του για την ανάδειξη του Δημοσίου Σήματος με τη διενέργεια συστηματικών ανασκαφών.
Συγκεκριμένα, πριν από 24 χρόνια σε οικόπεδο επί της οδού Σαλαμίνος 35, στον Κεραμεικό, η αρχαιολόγος Χάρις Στούπα εντόπισε πολυάνδρια πεσόντων στον Πελοποννησιακό Πόλεμο (431-404 π.Χ.).
Το εύρημα ταυτίζεται με το Δημόσιο Σήμα, το οποίο αναζητούσαν επί δεκαετίες οι αρχαιολόγοι.
Το Δημόσιο Σήμα -«το σημαντικότερο νεκροταφείο του αρχαίου κόσμου», όπως επισημαίνει η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη- χρονολογείται στον 5ο αιώνα π.Χ. και είναι άμεσα συνδεδεμένο με την άνοδο της Δημοκρατίας.
Είχε ιδρυθεί στο κράσπεδο της οδού που συνέδεε τον Κεραμεικό και πιο συγκεκριμένα το Δίπυλο, μία από τις σημαντικότερες πύλες της αρχαίας Αθήνας, με την Ακαδημία Πλάτωνος.
Εκεί είχαν ενταφιαστεί, δημοσία δαπάνη, επιφανείς άνδρες -μεταξύ άλλων ο Περικλής, ο Θουκυδίδης, ο Κλεισθένης, ο Αρμόδιος και Αριστογείτων- αλλά και οι πεσόντες στους πολλούς πολέμους των Αθηναίων, ώστε το Δημόσιο Σήμα να προσομοιάζει με στρατιωτικό νεκροταφείο.
Ταφική πυρά
Οι αρχαιολογικές έρευνες στο οικόπεδο της οδού Σαλαμίνος 35 (ο χώρος παραμένει μη επισκέψιμος) αποκάλυψαν συγκλονιστικά ευρήματα.
Σε πώρινες μνημειακές θήκες είχαν ταφεί τα υπολείμματα της ταφικής πυράς πλήθους νεκρών με κτερίσματα.
Σύμφωνα με τον Πάτριο Νόμο, οι νεκροί καίγονταν συνήθως επιτόπου στα πεδία των μαχών και στην Αθήνα μεταφέρονταν τα οστά για ταφή, με εκφώνηση επιταφίου από έναν διακεκριμένο άνδρα.
Στο Δημόσιο Σήμα ο Περικλής εκφώνησε τον περίφημο Επιτάφιο λόγο του.
Εντός των δύο ορυγμάτων που ανοίχτηκαν στο οικόπεδο της οδού Σαλαμίνας ανευρέθησαν τμήματα πέντε μνημείων.
Εξωτερικά των ορυγμάτων εντοπίστηκε ακόμη ένα τμήμα κατεστραμμένου πολυανδρίου.
Στο εσωτερικό των μνημείων βρέθηκε μεγάλη ποσότητα καμένων οστών ανδρών, τα οποία ανήκαν σε τουλάχιστον 58 άτομα.
Τα οστά έγιναν αντικείμενο μελέτης στην Ελλάδα αλλά και σε πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
Τους νεκρούς συνόδευε πλήθος πολυτελούς κεραμικής, ερυθρόμορφης, αλλά και λευκών ληκύθων με μοναδικές παραστάσεις.
Απαλλοτριώσεις
Οι αρχαιολόγοι ευελπιστούν πως η συστηματική ανασκαφή που θα ακολουθήσει από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών θα συμπληρώσει την εικόνα του σπουδαίου νεκροταφείου με νέα πολύτιμα ευρήματα.
Το πεδίο φαίνεται να έχει προετοιμαστεί. Όπως ανακοινώθηκε «το ΥΠΠΟΑ έχει προχωρήσει σε απαλλοτριώσεις των οικοπέδων επί των οδών Πλαταιών 28, Πλαταιών 26 και Λεωνίδου 86 και Σαλαμίνος 33 και Λεωνίδου 82-84».
Σύμφωνα με το υπουργείο «η απαλλοτρίωση ολοκληρώθηκε το 2015», ωστόσο «μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία αρχαιολογική εργασία στα απαλλοτριωμένα ακίνητα».
Μοναδικό τοπόσημο
«Το Δημόσιο Σήμα, το σημαντικότερο νεκροταφείο του αρχαίου κόσμου, είναι ένα μοναδικό τοπόσημο της Αθήνας με εξαιρετικά σημαντική ιστορική και αρχαιολογική σημασία. Εδώ έχουν ενταφιαστεί σημαντικότατες προσωπικότητες της αρχαίας Αθήνας, αλλά και οι πεσόντες εν πολέμω.
»Η σημερινή κατάσταση στην οποία βρίσκεται το Δημόσιο Σήμα δεν αρμόζει στην ιστορική του σημασία.
»Οφείλουμε να ερευνήσουμε και να αναδείξουμε το χώρο, να αποκαλύψομε ένα τμήμα της αρχαίας πόλης και του “καλλίστου προαστίου” της».
