Η χαμηλή τοιχοποιία μέσα στο Σπήλαιο της Θεόπετρας κοντά στα Μετέωρα ανακαλύφθηκε τη δεκαετία του 1990 και επαναχρονολογήθηκε το 2012, επιβεβαιώνοντας, μέσω δοκιμών οπτικά προτρεπόμενης φωταύγειας (OSL), ότι είναι περίπου 23.000 ετών. Το εύρημα σημαίνει ότι οι παλαιολιθικοί κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες χειρίζονταν ήδη την πέτρα σκόπιμα περίπου 16.000 χρόνια πριν από την ανέγερση της Μεγάλης Πυραμίδας της Γκίζας στον Νείλο.
Αρχαιολόγοι λένε ένα τείχος στο σπήλαιο της Θεόπετρας ξαναγράφει την ιστορία της πρώιμης αρχιτεκτονικής και τοποθετεί τις πυραμίδες της Αιγύπτου πολύ χαμηλότερα στη λίστα με τα «αρχαιότερα» ανθρώπινα δημιουργήματα.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το τείχος σφράγισε εν μέρει το στόμιο του σπηλαίου κατά τη διάρκεια του Τελευταίου Παγετωνικού Μέγιστου, όταν οι θερμοκρασίες έπεσαν κατακόρυφα. Το μπλοκάρισμα των παγωμένων ανέμων μετέτρεψε ένα φυσικό άσυλο σε ένα άνετο καταφύγιο – απόδειξη ότι οι πρώτοι Ευρωπαίοι δεν ήταν απλώς νομάδες που ακολουθούσαν κοπάδια, αλλά και σχεδιαστές του περιβάλλοντός τους. Η μακρά, συνεχής κατοίκηση της Θεόπετρας (περίπου 50.000–7.000 π.Χ.) ενισχύει αυτή την ιδέα, καθώς εστίες, πέτρινες λεπίδες, ακόμη και ίχνη παιδιών μαρτυρούν διαρκή κοινοτική ζωή.
Η OSL λειτουργεί μετρώντας την τελευταία φορά που οι κόκκοι χαλαζία στο κονίαμα ή στα γύρω ιζήματα εκτέθηκαν στο ηλιακό φως. Στην περίπτωση της Θεόπετρας, το «ρολόι» σταμάτησε περίπου 23 χιλιετίες πριν, «καρφώνοντας» σταθερά το τείχος στην Ανώτερη Παλαιολιθική ( ή Ύστερη Εποχή του Λίθου). Αυτό καθιστά την κατασκευή παλαιότερη από τη Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα (2560 π.χ), από το Στόουνχετζ, στο Σαλίσμπουρι Πλέιν, μια μεγάλη έκταση ασβεστολιθικής πεδιάδας στην Αγγλία (3100 π.χ) και από το Τσαταλχογιούκ, έναν από τους αρχαιότερους και σημαντικότερους νεολιθικούς οικισμούς στο Ικόνιο της Μικράς Ασίας (7400 π.χ).
Θα μπορούσε ένας απλός τοίχος να αλλάξει πραγματικά την εικόνα μας για την προϊστορία; Απολύτως, λένε οι επιστήμονες.
Μετά τη Θεόπετρα, ο πραγματικός πολεοδομικός σχεδιασμός δεν εμφανίζεται μέχρι τις κατοικίες από πλίνθους στο Çatalhöyük, ακολουθούμενος αργότερα από τους μεγαλιθικούς ναούς της Ευρώπης και, τελικά, τις πυραμίδες της Αιγύπτου. Κάθε άλμα αντιπροσωπεύει μια νέα κοινωνική πολυπλοκότητα, αλλά το ελληνικό τείχος δείχνει ότι η δημιουργική επίλυση προβλημάτων ξεκίνησε πολύ νωρίτερα.
Τι λοιπόν, ώθησε αυτούς τους κατοίκους των σπηλαίων; Πιθανότατα και σύμφωνα με παλαιότερη δημοσίευση στο περιοδικό Archaeology ένα μείγμα κλιματικού στρες και κοινοτικής συνεργασίας, χαρακτηριστικά που εξακολουθούν να είναι ορατά στις σύγχρονες κατασκευές.
Είστε περίεργοι να το δείτε και μόνοι σας; Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας ξανάνοιξε το σπήλαιο, μετά από μια περίοδο αναστολής λειτουργίας του, τον περασμένο Απρίλιο.
Την ίδια ώρα, οι μελετητές συνεχίζουν να ερευνούν τα στρώματά του, ελπίζοντας να μάθουν πώς οι πρόγονοί μας μετέτρεψαν την πέτρα, τη φωτιά και την εφευρετικότητα σε θεμέλια της μόνιμης ζωής.
*Το σπήλαιο βρίσκεται στο δρόμο Τρικάλων-Καλαμπάκας, περίπου 3 χιλιόμετρα πριν τα Μετέωρα.