Δεν απέχει πολύ η σημερινή Δήλος από το νησί που αντίκρισε η Ελίζαμπεθ Μέρι Γκρόσβενορ, κόρη του Τζορτζ Γκράνβιλ Λέβενσον Γκάουερ, 1ου δούκα του Σάδερλαντ, όταν επισκέφτηκε τη χώρα μας, και που γλαφυρά περιγράφει στο βιβλίο «Αφήγηση μιας κρουαζιέρας με γιοτ στη Μεσόγειο κατά τα έτη 1840-1841». Παραμένει ένας χώρος μεγάλης ιστορικής αξίας. Ο ιερός τόπος όπου τα θραύσματα του αρχαίου παρελθόντος, σκορπισμένα σε όλη την έκταση του νησιού και βαπτισμένα στην αλμύρα της θάλασσας, επιβεβαιώνουν τις εποχές της ακμής και της δόξας.
Μόνο που σήμερα το νησί έχει ενταχθεί στον κατάλογο των μνημείων που αποτελούν Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά και προστατεύεται από την UΝESCO και από την ελληνική κυβέρνηση, δεν είναι η παρατημένη Δήλος της μετεπαναστατικής Ελλάδας που η περιηγήτρια και οι συνταξιδιώτες της όχι μόνο θαύμασαν αλλά και… ελάφρωσαν από τα «ιστορικά βάρη» της, όπως η ίδια αποκαλύπτει γράφοντας: «Oλα τα μέλη του πληρώματος ένωσαν τις δυνάμεις τους για να κυλήσουν με πολλή δυσκολία ως τα ριζά της καλυμμένης με ερείπια λοφοπλαγιάς τον μαρμάρινο βωμό που ανακαλύψαμε κοντά στο θέατρο και να τον μεταφέρουν στο πλοίο» («Στη χώρα του φεγγαριού. Βρετανίδες περιηγήτριες στην Ελλάδα, 1718-1932», Βιβλιοπωλείον της Εστίας).
Οι ανασκαφές στο νησί ξεκίνησαν το 1873 από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών. Από το 1904 έως το 1914 αποκαλύφθηκαν τα σημαντικότερα τμήματα της αρχαίας Δήλου, ενώ σημαντικές ανασκαφές έγιναν και κατά την περίοδο 1958-1975. Το 1904, με δαπάνη της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, χτίστηκε και το Μουσείο της Δήλου. Το αρχικό κτίριο περιελάμβανε πέντε αίθουσες, στις οποίες προστέθηκαν και άλλες το 1931 και το 1972. Η σημερινή έκθεση καταλαμβάνει εννέα αίθουσες: στις έξι εκτίθενται τα γλυπτά και τα ανάγλυφα που βρέθηκαν στο νησί, σε δύο αίθουσες τα αγγεία των προϊστορικών έως και των υστεροελληνιστικών χρόνων και σε μια άλλη εκτίθενται διάφορα μικροαντικείμενα που βρέθηκαν στις ιδιωτικές κατοικίες της Δήλου.
Πόλος έλξης για χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο, το αιγαιοπελαγίτικο νησί πέρυσι φιλοξένησε για πρώτη φορά στην ιστορία του έκθεση μοντέρνας τέχνης: Ο σερ Αντονι Γκόρμλεϊ, ο διάσημος βρετανός γλύπτης, τοποθέτησε σε διάφορα σημεία 29 αγάλματα, ανθρώπινες μορφές και όχι μόνο, σε μια προσπάθεια να «ιχνηλατήσει» με σεβασμό τις διαδρομές των ανθρώπων, των περιηγητών και των επισκεπτών στον χώρο και να «γεφυρώσει» με τρόπο διακριτικό και αρμονικό το χθες με το σήμερα βάζοντας δίπλα στα πανάρχαια μάρμαρα τις δημιουργίες της νέας εποχής. Το καινούργιο στάθηκε σχεδόν με συστολή και ταπεινότητα δίπλα στο παλιό. Με τη Δήλο, το ιερό νησί των αρχαίων Ελλήνων, μέσα και από αυτή την απρόβλεπτη συνάντησή της με τη μοντέρνα τέχνη, να επιβάλλει την κλασική και αξεπέραστη ομορφιά της. Επιβεβαιώνοντας, κατά κάποιον τρόπο, τη διαχρονική ιερότητά της.
